فدیه غرباء در رمضان
تاریخ نشر پنجشنبه ۱۸ جولای ۲۰۱۳ هالند
الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانی
فدیه غرباء در رمضان
تتبع ونگـارش :
الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مــدیـــر مطـالعات سـتراتــــیـژیک افـغـانو مسؤل مرکز کلتوری دحـــــق لاره- جرمنی
خواننده محترم !
قبل از همه میخواهم فرق بین فدیه وکفاره را توضیح بدارم !
فـــدیــــه چیست :
اگر شخصی بنابر معاذیری از گرفتن روزه (مانند مریضی که روزه گرفتن برایش خطرناک است و امید بهبودی و علاج وی نمی رود و یا مانند پیرمرد یا پیرزنی ( شیخ فانی ) که از لحاظ جسمی وصیحی به شدت ناتوان شده و گرفتن روزه برایش ناممکن باشد ( باید بجای روزه گرفتن) فدیه دهد یعنی در مقابل هر روز از روزه ماه رمضان یک نفر را طعام دهد، به دلیل فرموده الله تعالی: « وَ عَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فُدیَهٌ طَعَامُ مِسکِین» (بقره : ۱۸۴)
وهمچنان بر اساس حکم حدیثی که حضرت ابن عباس روایت گردیده است :
« رخص للشیخ الکبیر والعجوز الکبیر ه فى ذلک وهما یطیقان الصوم أن یفطر ا إن شا ء ، ویطعما کل یوم مسکینا ، ولا قضا ء علیهما ، ثم نسخ ذلک فى هذا الایه « فمن شهد منکم الشهر فلیصمه » وثبت للشیخ الکبیر والعجوز الکبیر إذا کان لا یطیقان الصوم والجلی والمرضع إذا خافتا أفطر تا ، وأطعمتا کل یوم مسکینا»« به پیر مرد وپیر زنی ( شیخ فانی ) که توانایى روزه گرفتن را ندارند برایشان جایز ، در صورتیکه خواسته باشند ، روزه نگیرند ودر مقابل هر روز ، مسکینى را غذا بدهند» وقضاى روزه بر آنها لازم نیست ، سپس ؛ این حکم با آیه « فمن شهد منکم الشهر فلیصمه » نسخ شد ولى ( آن حکم ) براى پیر مرد وپیر زنى که توانایى روزه گرفتن را ندارند ثابت مانده است .
همچنین زن حامله وشیر ده ای که ( بر حال خود یا طفل خود ) بیم دارند مى توانند روزه نگیرند ودر بدل هر روز، یک مسکین را طعام دهند »( بیهقى : ۴/۲۳۰ )
همچنین از ابن عباس روایت است :« إذا خافت الحامل على نفسها ، والمرضع على ولد ها فى رمضان قال : یفطران ، ویطعمان مکان کل یوم مسکینا ، ولا یقضیان صوما »«اگر زن حامله از ضرر به جان خود وزن شیر ده از ضرر به طفلش بیم داشت ، مى توانند روزه رمضان را نگیرند وبه جای هر روز مسکینی را طعام دهند وقضای روزه بر آنها لازم نیست »( صحیح البانى در کتاب الاروا ء ) ۴/۱۹ ) این حدیث را به طبرى ( ۸ ۲۷۵ ) نسبت داده وگفته است : سند آن به شرط مسلم صحیح است )
مقدار طعام واجب :
در حدیثی از انس بن مالک روایت است : « أنه ضعف عن الصوم عاما فصنع جفنه ثرید ودعا ثلاثین مسکینا فاشبعهم »« او سالى دچار ضعف شد بطوریکه نتوانست روزه بگیرد ، پس کاسه ای ترید گوشت درست کرد وسى مسکین را دعوت وآنها را سیرکرد » ( الاروا ۲۰۶ -۴ ) ، (دارقطنی : ۱۶-۲۰۷ -۲ )
تبصره :
فدیه شامل ، طعام ، غله ، وقیمت آن هم میگردد ، مقدار فدیه به اندازه صدقه فطر است . ولى اگر شخص از مرض بهبود یابد ، قضائى روزه فوت شده بر او واجب است ، خداوند پاک در مقابل فدیه او اجر وثواب نصیب اش میگرداند. در غذا دادن ( صبح وشام ) معیار حد وسط غذایى میباشد که خود شخص در زندگى عادى خویش میخورد.
قــــضا ء روزه :
معناى قضا ء عبارت از یک روز روزه گرفتن بعد از ماه رمضان بجاى یک روز روزه یى که در ماه رمضان باطل گردیده ، میباشد. قضا ء روزه میشود در ایامى که گرفتن روزه در آن ممنوع نباشد صورت گیرد.
قضا ء روزه را الى اغاز ماه مبارک سال نو میتواند بجا ء آورد. قضا روزه میتواند پى در پى ویا متفرق صورت گیرد.
کفــــاره چیست ؟
کفاره عبارت از جزاى شرعى میباشد که پروردګار با عظمت ما آنرا بر کسیکه بعضى از جرایم از او سر زند تعین فرموده است مانند وجوب کفا ره بر قاتل یا کسیکه سو گندش را مى شکند.
کفاره بر روزه دار وقتى واجب میشود که عمدٱ روزه خود را فا سد نماید مثلآ اینکه جماع کند.
کفاره دو ماه روزه پى درپى را میگویند ، در صورتیکه در این دوماه رمضان وروزه هایکه روزه در آن منع گردیده است نباشد . اگر به گرفتن دو ماه روزه نیز قادر نبود ،به شصت مسکین طعام دهد . کفاره در روزه فرضى بوده در فساد روزه غیر رمضان کفاره وجود ندارد ، اگر چه قضاى رمضان هم باشد.
دادن طعام به ۶۰ مسکین ، فقیر ، محتاج ، نـــه براى کسانى که نفقه ایشان بر او فرض باشد
( مانند پدر ، مادر ، زن) همچنان میشود مقدار طعام را به پـــول نیز تادیه گرد وهمچنان میتوان همان مسکین رابراى ۶۰ روز کامل طعام داد.
فقرا وغرباء که قادر با تادیه نباشد چیست ؟
فقرا وغربا ء که قادر با تادیه فدیه نباشند ، برخورد شرع درمورد این اشخاص چه میباشد ؟
در جواب باید گفت که دین مقدس اسلام انسان را مطابق به توانمندی اش در اجرای احکام مکلف ساخته است ، وچیزیکه در توان شخص نباشد ، شرع اسلامی آنرا در اجرای مکلف نمی سازد :
قرآن عظیم الشان این فورمول را با زیبای خاصی چنین بیان داشته است :« لَیسَ للانسانِ الّا ماسَعی ) ( برای انسان بهره ای جز سعی وکوشش او نیست ) بنآ چیزیکه در توان انسان نباشد ، آن شخص مکلف به اجرای آن نیست .
همچنان پروردگار با عظمت میفرماید : « لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْرًا کَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَهَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ.»
(پروردگار هیچ کس را جز به اندازه توانش مکلف نمی کند، هر کار نیکی که انجام دهد به سود خود کرده، و هرکار بدی که انجام دهد به زیان خود کرده است.
پروردگارا! اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، ما را مگیر.
پروردگارا! بار سنگین بر ما مگذار آن چنان که بر کسانی که پیش از ما بودند گذاشته ای . پروردگارا! آنچه تاب و توانش را نداریم بر دوش ما مگذار و از ما درگذر، و ما را بیامرز، و بر ما رحم فرما، تو سرور ما هستی، پس ما را بر قوم کافران پیروز گردان.
بنآ غریب وفقیری که توان پرداخت فدیه را نداشته باشد باید استغفار ( استغفر الله ) وتوبه کند واز دادن فدیه هم معاف است .
نظر واراء علما ء :
ودر این بخش نظر وارا ء علما ء را در مورد فقرا وغرباء که قادر با تادیه فدیه نباشند غرض استفاده مزید قرار ذیل جمعبندی میدارم :
شیخ بن عثیمین رحمه الله در فتاوی صیام خویش در مورد مریض مزمنی که نه میتواند روزه بگیرد و نه میتواند فدیه بدهد مینویسد :
( مریض مزمن روزه دار) که نتواند (بعلت فقر) غذا بدهد (فدیه) از وی ساقط میشود، و همه واجبات اگر انسان قادر به انجام آن نباشد ساقط میشود، و اگر بجای آن بدیلی باشد آنرا انجام میدهد، ولی اگر بدیلی نداشته باشد ساقط میشود، و صحیحش آنست که (فدیه) ساقط میشود بر اساس قاعده مشهور (فقهی) که میگوید: « لا واجب مع العجز» یعنی « با ناتوانی واجبی نیست »
در حدیثی از ابوهریره رضی الله عنه روایت است: «در حالیکه نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم نشسته بودیم، مردی آمد و گفت : ای رسول خدا! هلاک شدم، (پیامبر صلی الله علیه وسلم) فرمود : چی شده، گفت : در حال روزه با همسرم آمیزش کردم، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود آیا می‌توانی برده‌ای را آزاد کنی؟ گفت نه، فرمود : آیا می‌توانی دو ماه پشت سر هم روزه بگیری؟ گفت نه، فرمود : آیا می‌توانی شصت مسکین را طعام بدهی؟ گفت نه، (ابوهریره) گفت : پیامبر صلی الله علیه وسلم مکثی کرد، آنگاه سبد بزرگی از خرما را برای پیامبر صلی الله علیه وسلم آوردند، فرمود : سؤال کننده کجاست؟ آن مرد گفت : من هستم. (پیامبر صلی الله علیه وسلم) فرمود : این را بگیر و (آن را بعنوان کفاره روزه‌ات) صدقه بده، آن مرد گفت : به فقیرتر از خودم بدهم ای رسول خدا؟ به خدا قسم در تمام مدینه خانواده‌ای فقیرتر از خانواده من وجود ندارد. پیامبر صلی الله علیه وسلم خندید به گونه‌ای که دندان‌های نیشش نمایان شد، سپس فرمود : (با آن) خانواده‌ات را طعام بده ( متفق علیه .)
در این حدیث متبرکه دیده میشود که : پیامبر صلی الله علیه و سلم به مردی که در رمضان جماع (نزدیکی) کرده بود فرمود: « خانوادات را بخوران » وپیا مبر صلی الله علیه وسلم بوی نگفت که
« هر وقت توانستی کفاره اش را بده» .
همچنان شیخ بن باز رحمه الله در جواب سوالی : پیرزن بزرگسالی ( شیخ فانی ) که نمیتواند روزه بگیرد چنین جواب فرموده است :
« بر او است که در مقابل هر روز که روزه را میشکند نیم صاع فدیه بدهد از غذای معمول آن شهر مانند خرما، برنج، و غیره، که هر نیم صاع برابر است با یک و نیم کیلو گرم، همانطور که گروهی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و سلم مانند ابن عباس چنین فتوایی را داده اند، و اگر فقیر بود و نمیتواند غذا بدهد هیچ چیزی بر او نیست، و این کفاره میتوان آنرا فقط به یک فقیر پرداخت و یا بیشتر، و چه در اول ماه و چه و سط و چه آخر ماه باشد.” (مجموع فتاوی ابن باز (۱۵/۲۰۳) .
امام نووی عالم شهیر جهان اسلام در مورد کسی که نه میتواند روزه بگیرد و نه قادر به پرداخت فدیه هست میفرماید :
« وینبغی أن یکون الأصح هنا أنها تسقط ولا یلزمه إذا أیسر کالفطره، لأنه عاجز حال التکلیف بالفدیه»، یعنی: ( و باید قول صحیحتر اینجا این باشد که کفاره ساقط میشود و اگر در آینده توانگر شود بر او واجب نیست مانند (زکات) فطر (که اگر کسی تنگدست هست از او ساقط میشود و در آینده لازم به پرداخت آن نیست)، زیرا او وقت تلکیف از پرداخت فدیه ناتوان است».
و ابن قدامه عالم دیگری جهان اسلام در « المغنی» در مورد کسی که نه میتواند روزه بگیرد و نه قادر به پرداخت فدیه هست میفرماید :
« فإن کان عاجزاً عن الإطعام أیضاً فلا شیء علیه، ولا یکلف الله نفساً إلا وسعها» ، یعنی: « و اگر از غذا دادن نیز عاجز و ناتوان بود هیچ چیزی بر او نیست، و خداوند هیچ‌کس را جز به اندازه توانایی‌اش مکلف نمی‌سازد». ختم
دیدگاه بگذارید