۲۴ ساعت

ساحات سبز شهری جز ارزش های شهر

تاریخ نشر چهار شنبه ۲۹ دلو ۱۳۹۳ –  ۱۸  فبروری ۲۰۱۵ هالند

ساحات سبز شهری  جز ارزش های شهر سازی و اجتماعی شهروندان

انجینیر وکیل احمد بارک

کارشناس امور محیط زیستی ( هرات)

         شهر بدون وجود فضای سبز مفهومی ندارد؛ شهر ها به عنوان مرکز فعالیت و زندگی انسان ها غرض پایداری باید با ساختار و کارکردی سبز و درخت شانی همراه باشد. نقش فضاهای سبز شهری به عنوان جزء ضروری و لایفنک پیکره یگانه شهر ها در متابویولیزم آنها نقش اساسی را دارا می باشد که کمبود آنها می توانند اختلالات جدی در حیات شهر به وجود آورد.

     اگر به ادوار تاریخ این سر زمین نظر اندازی شود؛ همیشه مردم و دولتمردان، سال نو را با نهال شانی و سر سبزی محیط ماحول و شهر ها (بر علاوه ساحات زراعتی  و باغداری) تجلیل می نمودند  که با تراکم نفوس در شهر ها و استفادۀ بی رویه از بته ها و جنگلات در اطراف، کمبود آکسیجن در مناطق مسکونی، شیوع امراض مختلفه در جامعه  و انکشاف صنعت، شهر نشینان اهمیت نهال شانی و درختکاری را زیادتر محسوس نمودند.

      امروز شهر های پر نفوس کشور ما مانند: کابل، هرات، بلخ ، قندهار و غیره که با انواع آلودگی های محیط زیستی دست و پنجه می دهند که نیاز شدیدتر به نهال شانی و استفاده از هوا صاف و پاک ناشی از تولید آکسیجن هوا دارند. شهروندان رفتن به تفریحگاه ها و نشستن به زیر سایۀ درختی برای خود و اولاد های این جامعه مفید و آرام بخش می دانند؛ از این رو امروزبر نقش حساس و تعیین کننده طراحی و پلان گذاری شهری در جهت حفظ ارتباط و محیط های شهری با فضای سبز و طبیعت تاکید می شود.

     اصطلاح فضای سبز ، به وسیله برخی از دست اندر کاران برای مفهوم پوشش نباتی شهر ها به کار گرفته شده است. از نظر دانشمندان:  منطقۀ سبز را برای بیان پوشش سبز شهر ، تغیر اقلیم و زیبا سازی شهر ها به کار میگیرد یا به عبارۀ دیگر آن بخش از فضای سبز که در محدوده شهر طراحی و بنا شده، فضای سبز شهری نامیده می شود. فضای نسبتا بزرگ ، متشکل از درختان با ساخت جنگلی در خور شرایط زیست محیطی حاکم بر شهرمی باشد.

        فضاهای سبز در قدم اول به فضاهای سبز و سطوح سبز ، در مرحله  بعد به شهری و غیرشهری تقسیم می شوند. تفاوت فضاهای سبز و سطوح سبز از نظر ایکولوژیکی در این است که سطوح سبز (  مثلا زمین سپورتی چمنکاری شده ) نمیتواند مانند فضای سبز شبه جنگلی درکاهش آلودگی صوتی موثر باشد.و یا به نحو مطلوبی سبب کاهش درجۀ حرارت شود. بر اساس این تقسیم بندی ، فضاها و سطوحی که با کاربری فضای سبز در شهر ها ارتباط پیدا می کند. فضای سبز عمومی و سرک ها و سطوح سبز عمومی، جاده ها و چمنهای سپورتی را شامل می شود. فضای سبز عمومی واحد بازدهی اجتماعی می باشد و برای عموم مردم برای گذراندن اوقات فراغت، مطالعه و تفریح قابل استفاده است و معمولا پارک نامیده می شود. در واقع فضای سبز عمومی (اجتماعی) شامل فضای سبز عمومی مجهز به خدمات و تسهیلات می گردد. فضای سبز نیمه عمومی دارای بازدهی ایکولوژیکی هستند اما تعداد استفاده کنندگان آنها محدود است. محوطه های باز ادارات،  قطعات نظامی، شفاخانه ها ، نمونه هایی از این فضا ها می باشد. فضاهای سبز سرک ها ،درختکاری حد فاصل مسیرهای پیاده رو و سواره رو و همچنین فضاهای میادین و یا زمین های پیرامون شاهراه ها و جاده ها شامل می شود که عمدتاً جنبه زیبایی شناختی دارد و تا حدی نیز واحد بازدهی ایکولوژیکی می باشند.به طور عموم می توان گفت: بخش قابل توجهی از فضای سبز در طرح های شهری را فضای سبز عمومی تشکیل می دهد که به دلیل بازدهی اجتماعی و ایکولوزیکی به طور همزمان از اهمیت بالاتری برخوردار است.

        این فضاها هم از دیدگاه تأمین نیاز های زیست محیطی شهرنشینان و هم از نظر تأمین فضاهای فراغتی و بستر ارتباط و تعامل اجتماعی آن جایگاهی در خور اهمیت دارد. در اینجا به مهمترین کارکرد های فضاهای سبز در شهر ها اشاره می شود:

۱. تفریحی : پارک ها با طراحی  و نما های بکر و  زیبای خویش، بهترین محل برای آرامش و رفع خستگی هستند. تفریحی پارک ها  و فضای سبز جایگزین بخشی از نیازتفریحی خانواده روابط همسایگی و محلی ، بازار و … شده است.

۲.  صحت و سلامتی : پارک ها و فضای سبز را می توان در جملۀ مراکز  تامین کننده نیاز صحی جان و روح انسان داشته باشد.

۳. روابط اجتماعی : پارکها زمینه ساز روابطی هستند که با توجه به نیاز های اقشار مختلف اجتماعی شکل میگیرد و دوام می یابد.

۴. تعلیمی و آموزشی : بازی و سرگرمی در تعلیم و آموزش جسم و ذهن کودکان سهم موثری دارد. پارکها هرچند وسایل بازی اندکی دارند ، زمینه کسب مهارت و خلاقیت را برای کودکان فراهم می سازند.

۵. عرضۀ کالا : به رغم اینکه پارکها جایگاه گردش و آرامش هستند به دلیل حضور گسترده مردم در آنها جای مناسب و پررونقی برای عرضه کالاهای مختلف مورد نیاز سیاحین هستند.

       از نظر استفاده فضای سبز را به چهار گروپ تقسیم می نمایند:

۱. فضای سبز عمومی : اینها فضاهای سبز شهری و پارکها هستند که عملکرد های اجتماعی دارند. این فضاها برای عموم مردم در گذران اوقات فراغت تفریح گردهمایی های اجتماعی و فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد.

۲. فضای سبز نیمه : این فضاها نسبت به فضاهای عمومی محدودترند. مانند محیط بیرونی شفاخانه ها ، مکاتب، مدارس، ماحول میادین سپورتی، مساجد، پوهنتون ها، ادارات دولتی و امثال آن.

۳. فضای سبز معابر و جاده ها : از جمله فضاهای سبز شهری اند که به طور معمول درختکاری حاشیه باریکی از حد فاصل پیاده رو و سواره را تشکیل می دهد.

۴. فضای سبز خصوصی : شامل کلیه فضاها از جمله باغچه ها و باغهای موجود در شهر است که استفاده آن محدود به مالکان آن می باشد.

    به همین منظور امروز در شهر ها فضای سبز را در کسب عاید، آرامش ساکنین، محلات مطالعه، کاهش امراض، تاثیرات مثبت در سلامت جسمی و بدنی افراد، افزایش بهره وری از ساحات محدود و نیاز نا محدود مردم،  حل چالش ها و تنگناهای افراد ازطریق تبادل افکار، مشورت های دوستانه و … ، تاثیر بر روی رفتار انسان ها و پویایی ذهنی و رفتاری آنها، ماندن افراد در وضعیت های فیزیکی و روحی مناسب از طریق حضور مستمر در فضاهای سبز مثل نرمش، ورزش و … در این فضاها اهمیت خاص دارد و به همین منظور است که هر مالک خانه، شفاخانه، مارکت، دکان، ورکشاپ، فابریکه و سایر اصناف و کسبه ها همراه با شاروالی ها، ادارات زراعت و به صورت عموم تمام افراد جامعه در غرس،آبیاری و حفظ و مراقبت فضای سبز شهری مکلفیت دارند  و این رسم و فرهنگی از پدراکان و نیاکان ماست که باید به فرزندان و نسل های بعدی خویش به ارمغان گذاشت که مطمئنأ شما از جملۀ پیشگامان این حفظ ارزش های فرهنگی ما می باشند.

انجینیر وکیل احمد بارک

کارشناس امور محیط زیستی ( هرات)