۲۴ ساعت

تهدیدات صحت بشری با تغیرات اقلیمی

تاریخ نشر دوشنبه ۱۴ ثور  ۱۳۹۴ –  چهارم می ۲۰۱۵ هالند

تهدیدات صحت بشری  با تغیرات اقلیمی نیاز به تدابیر دارد

انجینیر وکیل احمد بارک

کارشناس امور محیط زیستی

     افزایش  درجه حرارت در روی کره زمین که به اثر تولید گاز های گلخانه و استفاده بی رویه از منابع طبیعی به وجود آمده، موجب گرمایش جهانی و ایجاد موج‌های گرمایی شده و در در آینده منجر به ایجاد مخاطرات بسیاری برای سلامت انسان‌ها خواهد شد.

برخی از  مریضی ‌هایی که مخصوص مناطق گرم و حاره‌ای بوده، به مناطق سرد سیر در حال بروز است و از اینکه مردم مناطق سردسیر  سیستم دفاعی بدن آن مردم از لحاظ جنتیکی توانایی مقابله با ویروس‌ها و میکروب‌های مهمان نو را ندارد. مانند تب دانگه و ملاریا و سایر  مریضی ‌های خاص مناطق استوایی ( شهر جلال آباد)، در مناطق معتدل ( وادی هریرود) و پرنفوس به علت کاهش اثر قشر اوزون و تابش اشعه ماوراءبنفش، بروز کرده و انسان‌ها را بیش ازپیش آسیب‌پذیر می‌کند. افزایش  درجه حرارت  و رطوبت در تابستان می‌تواند موج‌های گرمایی را تولید کند، این موج‌های گرمایی برای کهن سالان و افرادی که  مریضی مزمن دارند، با افزایش مرگ‌ومیر همراه می گردند که در مجموع آسایش انسان را از لحاظ اقلیمی را برهم بزند.

      از نگاه تأمین خوراکه و مواد غذائی، محصولاتی غذائی و زراعتی که در هر منطقه کشت شده و مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد، با سلامت و یا عدم سلامت انسان رابطه معین دارد. با باران های تیزابی یا اسیدی و هوا آلوده و آب های ملوث با ویروس ها و باکتریا  و مواد کیمیاوی و آلوده و خاک ناسالمی که محصول زراعتی در آن کشت می‌شود، بر آن محصول تاثیر گذاشته و محصولی با کیفیت پایین را تحویل جامعه میدهد. بنابراین باید پیگیر کشف علل ایجادکننده آلودگی در آب و خاک در برخی مناطق باشیم. بروز اختلال‌هاى ناشى ‌از کمبود  آیودین، در مناطق کوهستانى ( اطراف جبال هندوکش) یکی از موارد شستن منرال ها در اثر بارندگی های بی موقع که از اثر گرما هوا به میان می آید،است. زیرا طى قرن‌ها در اثر ریزش باران و برف، آیودین  موجود در خاک شسته شده، کمبود آیودین  خاک در بسیارى از نواحى ایجاد مى‌شود.

     از همین سبب انسان ها در آینده با معضلات مواد خوراکمه از جمله کمبود، غیر مکفی و آلوده با امراض مواجه خواهندشد، زیرا  محدودیت منابع آب برای زرع محصولات زراعتی منجر خواهد شد که بسیاری از  مریضی ‌ها مخصوصاً در مناطقی که دسترسی کمتری به آب زراعتی و آشامیدنی دارند، دوباره بروز و نمو پایدارکند، یک مزرعه برای به بارآوردن یک گندم هزاران لیتر آب زراعتی می‌طلبد، اگر چنین مقدار آبی برای آبیاری وجود نداشته باشد، طبعاً تاثیر منفی اقلیم بر تغذیه انسان می گذارد. این وضعیت در مناطقی از کشور که دارای آب و هوای گرم و خشک است، تشدید می‌شود.  مریضی ‌های صحرایی شامل طاعون، تیفوس، ملاریا، اسهال خونی، وبا و جاغور از طریق واکسین یا دوا های وقایوی ( نمک آیودین) کنترول می‌شوند.

 حفظالحصه محیطی در جهت صحت و پاکیزگی محیط درحد عالی باید در تمام اوقات مورد توجه قرار گیرد. حال با کمبود آب برسر این مردم چه خواهد آمد؟ همچنین عادات غذایی فعلی و تغیر آن که مقاومت بدن در آن موجود نیست،  نیز می‌تواند انسان را به  مریضی  خاصی مبتلا کند.

   بروز امراض جدید در جهان مانند مریضی  انفولانزا از نتایج تغییر اقلیم است. انفولانزا یک مریضی  همه‌گیر یا ایپدیمی است، بنابراین در سال های قبل مرگ‌ومیرهای میلیونی بر اثر این  مریضی  و تغیرات جنیتکی آن مشاهده شده است،  زیرا  این  مریضی ، تحت تاثیر شرایط اقلیمی از انسان به حیوان یا برعکس، اتفاق می افتد. از طرف دیگر مصرف غلط آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر دوا های از این قبیل، در انسان در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌‌ها مقاومت ایجاد می‌کند. مقاومت در مقابل دوا در سال‌های آینده، دومین یا سومین علل مرگ‌ومیر انسانی خواهد بود.

    با پائین آمدن درجه حرارت در فصل سرما هوا به خصوص در شهر های بزرگ کشور ما کاهش می یابد، در چنین شرایطی نوسانات عمودی جو به راحتی مهیا شده و هوای سطح زمین با هوای پاک و پاکیزه سطوح بالایی جابه‌جایی شده و تهویه طبیعی به این شکل انجام می‌گیرد. اگر شرایط به شکلی باشد که با افزایش ارتفاع،  درجه حرارت  نیز افزایش یابد، یعنی هوای مجاور سطح زمین سردتر از سطوح بالایی باشد، در این حالت جابه‌جایی عمودی جو متوقف شده و هوای سطح زمین به حالت نزول یا پائین میشود، به چنین حالتی غلظت آلوده کننده ها به شدت افزایش می‌یابد . آلودگی هوا زمانی به پائینترین حد خود می‌رسد که پدیده پائین آمدن ، با ارتفاع کم و برای مدت طولانی‌تر در هوای شهر باقی بماند.  پائین آمدن  هوا به معنای تغییر یا انحراف هوا از وضعیت موجود به حالتی دیگر به علت ارتفاع است که در بیشتر موارد به  پائین آمدن   درجه حرارت مربوط بوده و منجر به تهدیدات سلامتی انسان ها می‌شود. این پدیده همچنین می‌تواند باعث جلوگیری از پدیده انتقال حرارت جابجایی گردد.

      برای اینکه انسان‌ها از گرما و سرما و تغییرات هوا در امان باشند، مسکنی را فراهم کردند تا شرایط مطلوب زندگی به وجود آید. حالا در تمامی منازل برای ایجاد گرما و آب سالم و نور و…راهکارهای خوبی پدید آمده که مردم از آن برخورداربوده و توانسته‌اند زندگی مرفه‌تری را داشته باشند. هرچه می‌گذرد علم بشر برای بهبود شرایط زندگی گسترش پیدا می‌کند.

     از طرف دیگر، انکشاف و توسعه روزافزون علم و به کارگیری آن در زندگی باعث شده تا مشکلاتی هم برای بشر به وجود بیاید. توسعه شهرنشینی و صنعت، منجر شده تا فضولات صنعتی وارد محیط زیست و زندگی انسان‌ها شود و سلامت جسمی آنها را به خطر بیندازد، زیرا موادی وارد هوا می‌شود که برای انسان خطرناک است و موادی که وارد آب‌ها می‌شود آنها را آلوده کرده و به این طریق زندگی بشر را مخاطره‌آمیز می‌کند. مانند اتفاقی که درهند و بنگلدیش از اثر آلودگی های فاضلاب ها افتاد و منجر به انتشار گاز خطر ناک در هوا و مسمومیت مردم شد، زمین لرزه جاپان که تاسیسات اتومی آن درز نموده و آب و هوا بسیاری از محلات آنجا را آلوده ساخت که موجب بستن این دستگاه ها شد و یا اینکه در شوروی سابق ( ناحیه جرنوبل) مواد اتمی و رادیواکتیف در هوا و آب دریا مشکلات بسیاری را برای مردم به وجود آورد. بنابراین چنانچه توسعه صنعت کنترول نشود، ضایعات فراوانی را برای بشر ایجاد می‌کند. اما معضلاتی که امروز بشر به آن دچار است، بحث قشراوزون و گرم شدن زمین است که درنتیجه مهارنشدن دانش بشر و تکنالوژی بوده و گویا این‌که بسیاری از کشورها از دانش خود نهایت استفاده را کرده‌اند، اما از آنجاکه کنترولی وجود نداشته، منجر به ایجاد صدمه به کره زمین شده‌اند که فیصدی جبران آن کم است.

       انسان‌ها برای اینکه بتوانند با سهولت کارهای روزمره خود را به نتیجه برسانند، از وسایل نقلیه استفاده می‌کنند، اما همین وسایل نقلیه منبع بزرگی برای آلودگی هوا هستند، زیرا بشر وسایل نقلیه را هم به طرز صحیح به کار نمی‌گیرد. برای مثال در شهر کابل به عوض موتر های سرویس لینی برای همه مردم موتر های خورد و فرسوده به کار می رود و این موتر ها جز زیان چیزی دیگری به هوای کابل نمی دهد. زباله‌ها  فروان و غیر تفکیک شده منجمله زباله های خطر ناک کلینیکی و آفات کشهای کیمیاوی برای سم‌پاشی و… نتیجه کار بشر برای آلودگی هوا، آب و خاک است که در نتیجه همه این آفت ها می تواند ایکو سیستم  را بر هم زند و تغیر اقلیم و گرما زمین را به میان آورد و در نهایت به عوض زندگی آسان مرگ را به سراغ انسان می آورند.

     این آلودگی‌های محیطی تنها روی سلامت جسمی افراد تاثیر ندارد، بلکه اعصاب بشر را نیز هدف قرار می‌دهد، بنابراین سلامت روانی انسان نیز در معرض آسیب بوده و می‌تواند روابط اجتماعی وی را خدشه‌دار کند. تمام این جریان نیز موید این حقیقت است که از مفهوم واقعی سلامت دور مانده‌ایم، از علم و دانش باید تا جایی استفاده شود که دانشمندان، سیاست‌گذاران و کاربران و … از آن در جهت رفاه بشر و به خصوص کمک به محرومان و فقیران بهره گیرند. انسان‌ها نه‌تنها محیط زیست را تخریب می‌کنند، بلکه مفهوم عدالت را نیز زیر سوال می‌برند، حتی در داخل منازل و محیط‌های کاری نیز ممکن است با زیر سوال بردن عدالت، سلامت انسان دیگری را به خطر بیفتد. فردی که سیگریت می‌کشد، نه تنها سلامت خود، بلکه سلامت فرزند، همسر و همکارش را به مخاطره می‌اندازد.

    بحث اینجاست که سازگاری محیط با سلامت جسمی انسان با استفاده از روانشناسی محیط یا اقلیم شناسی طبی حتمی است و باید این جریان با عزم ملی و مشارکت همگانی همراه باشد. لذا لازم است تا ایکوسیستم را بر هم نزنیم و برای حفاظت آن استفاده از جنگلات، علفچرها، استخراج معادن، استفاده از آب ها و سایر منابع طبیعی به حدی باشد که تعرض در نظام طبعیت صورت نگیرد؛ در غیر آن فاجعه انسانی باعث نابوده نظام طبیعی و در راس انسان ها می شود که نیاز داریم تا دولت افغانستان در این راستا تدابیر مهم و اساسی را بر دارد و اگر دولت راهکار ها ندارد، پس صبر و حوصله جذب کادر های این عرصه را در قبال حکومتداری خوب داشته باشد تا افراد شایسته و کادر های قوی و متعهد به نظام و مردم در حفظ محیط زیست و اتخاذ تدابیر عملی اقدام نمایند؛ در غیر آن این تعرضات به ایکوسیستم، همه هست و بود سلامت جامعه را به مخاطره می کشاند که جبران آن ناممکن است.

انجینیر وکیل احمد بارک

کارشناس امور محیط زیستی