دهان از نگاه دانش زیست
تاریخ نشر چهار شنبه دهم سرطان ۱۳۹۴ – اول جولای ۲۰۱۵ هالند
در ساختار و استخوان بندی پیکر آدمی ,دهان که از حیثیت حیاتی برخوردار است , روزنه و معبریست برای عبور غذا و گذر هوا .
علی الرغم اینکه : گلو را در وجود انسان مولد اصلی صدا میخوانند ؛ و اما نقش دهان که مشتمل است بر لبها , زنخدان , دندان و زبا ن در بروز این مهم اهمیت بسزا دارد .
اطراف دهان محاط است به غده های بیشمارو از آنجمله است غدۀ غشای مخاطی که ؛ باغ دهان را آبیار است و هوایش را مرطوب نگهدار .
و اما دهان در امثال در ادب دری :
آب از دهان چکیدن :
یعنی بسیار لذت بردن
مثل در بیت های زیر :
آب از دهان قافیه سنجان فرو چکد
چون بشــــــنوند طرز نو آبدار من
….یا این ………………………
آن دو پستان نگرد چون دو هلو
گم کــــــــــــند آب دهن راه گلو
……………………
دلم ز لطف تو رمزی به گوش تو میگفت
ز شوق مردم چشم آب در دهان آورد
…………….
آب دهان هر کس به زبان خودش مزه میدهد : یعنی هرکس از گفتار و کردار خودش راضی و مسرور است .
آب در دهان خشک شدن : موقع خشم یا شنیدن خبر بد , مثل: آن قدر غم خوردم که آب دهنم خشکید .
آبجو به دهان سگ نجس نشود . یعنی به حرف ارزه و نابخرد آدم شایسته بدنام نمیشود .
آش نخورده دهانم سوخت : یعنی کار نکرده بدنام شدن .
از دهنش بوی شیر می آید : یعنی کودک است , نادان و فاقد تجربه
هنوز از دهن بوی شیر آیدش
همی راه شمشیر و تیر آیدش
………………
با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمیشود : یعنی اینکه : طمع جستن به چیزی موجب حصول آن نیست .
مثال
نام تو گشته ورد زبانم ولی چه سود
شـــیرین دهن به گفتن حلوا نمیشود
………. در دهنش حرف نی کاشته اند : بر آدم منفی باف اطلاق میگردد.
در دروازه را توان بست دهان خلق را نی : یعنی قفل بر دهان مردم نمیتوان زد
در فتنه بستن دهان بستن است
که گیتی به نیک و بد آبستن است
……….
دهان دشمن و گفت : حسود نتوان بست
رضای دوست بدست آرو دیگران بگذار
…… دستش بدهنش میرسد : یعنی برای امرار معاش محتاج نیست .
دهن باز بی روزی نمیماند :
………………….
دهن پاره : یعنی بد زبان بی آبرو
پیش از لقمه دهن باز کردن : یعنی گز نا کرده پاره کردن .
لقمه به اندازۀ دهنت بردار ! : یعنی حد اعتدال را رعایت کن که زیان نبینی
در این بیت زیبای سعدی :
نه چندان بخور کز دهانت برآید
نه چندان که از ضعف جانت برآید
………………………
گرت از دســـــت برآید دهنی شیرین کن
مردی آن نیست که مشتی بزنی در دهنی
ماست در دهن مایه کردن : از گفتن سخن بیموقع اجتناب کردن .
مهر بر دهانت بزن : یعنی اسرار فاش مکن
مثال :
مهر زن بر دهن خنده که در بزم جهان
سر خود میخورد آن پسته که خندان باشد
و این بیت حضرت خداوندگار بلخ را حسن ختام دهان در امثال در دری مینمایم :
هرکه را اسرار حق آموختند
مهر کردند و دهانش دوختند
در صورت مجال وقت و اقبال سلامتی دنبالۀ سلسلۀ این مقال را پی خواهم گرفت .
با خدا و خنده و سلامتی باشید
جناب پوپل عزیز به سلامت ، بازهم مانند گذشته زیبا و عالیست. موفق وسلامت باشید . مهدی بشیر