۲۴ ساعت

« عجله » و « سرعت » در اسلام !

تاریخ  نشر دوشنبه ۲۲ عقرب  ۱۳۹۶ –  ۱۳  نوامبر  ۲۰۱۷–  هالند

« عجله » و « سرعت » در اسلام !

تتبع ونگارش :

محترم امین الدین « سعیدی – سعید افغانی »

مدیر مطالعات ستراتیژیک افغان و مسؤل مرکز کلتوری

دحق لاره – جرمنی

در مورد اینکه « عجله » کار شیطان است ودر رابطه اینکه « عجله وشتاب » مورد مذمت دین مقدس اسلام میباشد، جای هیچگونه شک وشبهه ای درآن وجود ندارد ، ولی فرق عجله شیطانی با « سرعت » چیست ؟ مبحث خویش را در این مورد می آغازیم :

« عجله وشتاب » عبارت ازداشتن شوق وعلاقه بی اندازه به یک چیزی که تاهنوز زمینه های تحقق آن از لحاظ عقلی، مادی و معنوی مساعد نشده وتا هنوز به خوبی وبدی آن انسان به علم یقین نرسیده باشد.
داشتن افکار سطحى ، احساساتی وبنابر غلبه هوى و هوس خویش مشخصات دیگر عجله و شتاب اند. اینکه انسان عملی را بنابر داشتن خوشبینی بیش ازحد انجام دهد، این نوع عجله را نیز دین مقدس اسلام مورد مذمت قرار داده و مسلمان اجرای آن منع شده است. در این هیچ جای شکی نیست که عجله وشتاب در امور زندگی ، قبل از پی بردن بر نقص وزیان آن موجب ندامت، خسران و پشیمانى برای انسان میگردد . قرآن عظیم الشأن این عمل را مردود شمرده ودر( آیه ۱۱ سوره « اسراء » می فرماید : ( انسان همان گونه که نیکى ها را طلب مى کند، به خاطر دستپاچگى و عدم مطالعه کافى، به طلب بدى ها برمى خیزد )؛ « وَ یَدْعُ الإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَیْرِ »، ( چرا که انسان ذاتاً عجول است )؛ « وَ کانَ الإِنْسانُ عَجُولاً » بالعکس قرآن عظیم الشان وسنت رسول الله صلی الله علیه وسلم انسانها را در اجرای امور به « صبر ، حوصیله ومتانت ، تعقل ،تفکر » وبردباری وپرهیز از عجله وشتاب دعوت نموده است.
آیاواقعاً عجله کار شیطان است ؟
 در حدیثی آمده است که می فرماید : « ألاناهُ مِنَ اللهِ والعجلهُ مِنَ الشَّیطانِ »( ترمذی ) ( صبر از خداوند است و عجله از شیطان ) عالم شهیر جهان اسلام شیخ ابن قیم در این مورد که واقعاً عجله کارشیطان است ، فرموده است: عجله نشانه ی سبکی و سبک مغزی و شتاب زدگی انسان است که مانع ثبات قدم و متانت و بردباری گردیده و باعث می شود که اشیاء در جای خود قرار نگیرند. عجله و شتابزدګی موجب جلب بدیها و مانع خوبی ها گردیده میتواند. عجله از دو اخلاق ناپسند متولد شده است:
۱- تفریط و سهل انگاری
۲-عجله در کارها قبل از زمان انجام آنها .
 انسانها باید به یک حقیقت با تمام دقت پی ببرند که :« یسستجاب للعبدما لم یستعجل » متفق علیه (خواسته بنده پذیرفته می شود ، مادام که عجله نکند .) در این حدیث به انسان هدایت داده شده که نباید عجله وشتاب در امور داشته باشد ، بلکه درامور زندگی خویش صبر واستقامت را پیشهء خود بسازد. در ضرب المثل مشهوری داریم : « من تانی نال ماتمنی »کسی که در کارها آرام باشد به آرزوی خود می رسد »و یا در «صبر سلامتی است و در عجله پشیمانی ».
 حضرت عمروبن عاص می فرماید : انسان پیوسته از عجله میوه ی ندامت می چیند.
اما عجله در کار خیر ونیک :
در حدیثی آمده است :« خیر البرعاجله » (عجله در کار ها خیر نیکو است ) د زبان دری متل و شعر زیبای است که تأکید میشود: در اجرای کار خیر حاجت استخاره نیست. عالم شهیر جهان اسلام اسماعیل بن محمد عجلونی متوفای ۱۱۶۲ قمری در کتاب معروفی خویش بنام «کشف الخفاء » می نویسد: اولاً باید گفت که :« خیر البرعاجله » اصلآ حدیث نبوی نیست ولی چنین مفهومی از حضرت عباس رضی اله عنه روایت شده که : « کار نیک بدون عجله کامل نمی شود وقتی شخص در آن تعجیل و سرعت متناسب کند کار بر او گوارا می شود » او می افزاید: متل مشهوری داریم که میگویند : انتظار از مرگ سخت تر است. بعلاوه کلمه ی « بِرْ » در این حدیث که به معنی خوبی و نیکوی ، صلاح و راستی است از نیکوی و بخشش کردن فراتر است زیرا « بِرْ » شامل هر عمل صالحی است که شخص بدان وسیله به خداوند نزدیک تر می شود یا به مردم سودی رساند.
 بنابراین عدم تأخیر و سرعت متناسب در اجرای امر خیر، خیرات، نیکی ها و اعمال صالح ،امر مقبول وپسندیده ای است و قرآن عظیم الشأن و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز آن را مستحب گردانیده است. طوریکه قرآن عظیم الشا ن در این بابت می فرماید : « أُوْلَئِکَ یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ » (سوره مؤمنون ۶۱.)( آنان که در کارهای نیک سرعت می ورزند و آنانند که در انجام آنها سبقت می جویند .) « وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَأُوْلَـئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ » (در کارهای نیک شتاب می کنند وآنان از شایستگانند) (سوره ال عمران ۱۱۴.) « فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ »« پس در کارهای نیک از همدیگر پیشی بگیرید »( سوره بقره ۱۴۸. ) « وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَهٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّهٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ »« برای نیل به آمرزشی از پروردگار خود و بهشتی که …بشتابید » (آل عمران ۱۳۳ )  علماءمی فرمایند که هدف ومقصود از عجله، در ایات متذکر آمده است همانا «سرعت» است در مقابل اهمال کارى، تأخیرهاى بى جا و امروز و فردا کردن، که غالباً سبب بروز مشکلات و موانعى در کارها مى گردد.
 بنابراین باید گفت: « سرعت و جدیت در کارها،بلی اما عجله و شتابزدگى، هرگز»! و به تعبیر دیگر عجله مذموم آن است که: به هنگام بررسى و مطالعه در جوانب کار و شناخت صورت گیرد.
اما سرعت و عجله ممدوح آن است که: بعد از تصمیم گیرى و تدبیر لازم، در اجرا آن معطلی صورت نگیرد. بناً «در انجام کار خیر باید سرعت کرد » یعنى بعد از آن که خیر بودن کارى ثابت شد دیگر جاى برای تأخیر، تعلل و مسامحه نیست.

 والله اعلم بالصواب