۲۴ ساعت

برج های ساعت شهرکابل

تاریخ  نشر یکشنبه  ۲۶ حمل   ۱۳۹۷ – ۱۵  اپریل  ۲۰۱۸–  هالند

برج های ساعت شهرکابل
بخش دوم

۲ – برج ساعت وزارت حربیه

نوشتۀ : محترم استاد شاه محمود محمود

مقدمه :
در دو کنار بازار صدر( جاده میوند) دو منار جلب توجه داشت یکی منار نجات و آن دیگری برج ساعت وزارت حربیه ( دفاع ) بود.

هنگامیکه از منار نجات به طرف پل محمود حرکت مینمودید . با همراهی جوی یا نهر « پل مستان » و عقب آن « چمن حضوری » قرار گرفته ، « تپه ٔ مرنجان » در کنار راست تان افتاده است . از قسمت وسط آپارتمانها آغاز میگردد که ساخته های دهه ۲۰ و ۳۰ هـ ش بود.در دو طرف آپارتمانها، مغازه های تجار و دکاکین قالین فروشی بنا گردیده است .این بنا ها قبلا ملکیت وزارت داخله بود اما امروز نمیدانم کی ها آنها را به تصرف خویش دارند . در خاتمه ٔ آپارتمانها به طرف چپ مسجد بزرگ عیدگاه واقع است که در ایام مساعد بودن هوا دراین مسجد بزرگ، نماز عید از طرف تمام کابلی ها و اطراف آن ، برگزارمیشود. به طرف راست تالار بزرگی قرار دارد که در هنگام جشن استقلال ؛ پادشاه و بعد روسای جمهور با فامیل و اراکین دولت جا میگرفتند و در سرک مقابل شان رژه نطامی اجرا میگردید . ازاین جا که بگذریم در جلو پل محمود خان « برج ساعت وزارت حربیه » نظرما را جلب میکرد که دراثر جنگ های بین الاحزاب و گروه های متخاصم به کلی نابود شده بود .
“ برج ساعت وزارت حربیه ” در جوار پل محمود خان کابل احتمالا ” در زمان امیرحبیب الله خان و یا شاه امان الله اعمار شده بود .
برج ساعت متذکره بعد از برج ساعت قصر دلکشای ارگ، دومین ساعتی بود که در کابل آورده شده است . این برج همانند دیگر آبدات تاریخی ما، در جریان جنگ های داخلی در دهه هفتاد هـ ش با راکت و گلوله به ویرانه مبدل گردید که در اثر توجه شاروالی کابل در سال ۱۳۹۲ هـ ش مجددا” اعمار گردید.

مشخصات برج ساعت وزارت حربیه :
بنابر مشخصات برج ساعت ارگ که در اختیار ما است تفاوت زیادی میان این دو برج دیده میشود. از اینکه در دیار هجرت به سر میبرم مشکل است به همه اسناد و آثار که در مورد این برج وجود داشته باشد دسترسی داشته باشم به آنهم من فکر میکنم این برج توآم با برج ساعت ارگ در زمان امیر حبیب الله خان سراج المله والدین آباد شده است. اما برخی عقیده دارند که این بنا در سال ۱۳۱۲ هـ ش پس از طرح ساختمان و مفکوره برج ساعت دلکشا در جهت شمال دریای کابل به ارتفاع ۱۲ متر روی قاعده شش ضلعی [ ؟ ] به قطر تقریبا” پنج متراز خشت پخته و چوب با کاربرد هنر معماری و نجاری ساخته شده بود. ( ۱)
مؤلف شناسنامه آبدات تاریخی افغانستان برخلاف نوشته شاروالی کابل برج ساعت متذکره را روی قاعده هشت ضلعی از خشت پخته، چونه،ریگ، و سنگ چهلستون و خشت های سمنتی و آهن در چهار طبقه ساخته شده با زینه های مدور هر چهار طبقه با هم ارتباط داشت می نویسد ، و هر ضلعی و منزل آن دارای کلکین ها بود که در چهار ضلع شمالی ، جنوبی ، غربی و شرقی ساعت نصب شده و در چهار ضلع دیگر محراب و منبر با امیل های زنجیره یی که با گچ اماده و تزیین شده بود. در منزل اول ضلع سمت شمالی دروازه درآمد وجود داشت. پوشش این برج آهن پوش از سنگ سمنتی بوده صفه برج یک متر از صحن سرک بلند تر اعمار شده بود. ( ۲)

احیآ مجدد برج ساعت وزارت حربیه :
در احیا و ترمیم آبدات تاریخی و باستانی معمولا” با کارشناسان و باستان شناسان مشوره می نمایند تا به رویت نقشه ها و یا تصاویر ؛ آبده تاریخی را میتوان احیآ و یا ترمیم نمایند. اقدام شاروالی کابل در مورد اعمار دوباره این برج کار نیک و پسندیده است ، اما یک نکته را نمیتوان نادیده گرفت .

برج ساعت قبلی در حدود یک قرن قبل با امکانات ناچیز با زیبایی های بیشتر آباد شده بود و دریغا گروه های متخاصم این برج را با خونپاره و مرمی ویران نمودند و از قامت فروریخت . در حالیکه ما شاهد قامت افراشته این ساعت چند قرن دیگر نیز میبودیم.
با تاسف برج جدید که شاروالی کابل اعمار و احیا مجدد نموده ؛ عاری از هرگونه زیبایی و دیکور بیرونی است. ضمنا” با وجود موجودیت تصاویر و جزییات برج قبلی ؛ شاروالی کابل با همه امکانات اقتصادی و فنی نتوانسته است که اصل گذشته را بازگرداند .

ساعت برج نظر با ساعت قبلی کوچک تر است و نمیتوان آنرا از فاصله دور تشخیص داد. کلکین ها و قاعده همچنان بدون کنده کاری ها و زیبایی است . با آنهم کوشیده اند تا نام و نشان آن برج را زنده نگهدارند که قابل تحسین میباشد
.آرزومندم تا این برج ساعت حفظ گردد و هرگز رخ آن را با ضربات ناهنجاز زخمی نه نمایند .

 شاه محمود محمود