۲۴ ساعت

از هزار و یک حکایت ادبی و تاریخی

تاریخ نشر دوشنبه دوم ثور ۱۳۹۸ – ۲۲ اپریل ۲۰۱۹ هالند

حکایت ۲۷۴

فسانهء خوب شو آخر چو میدانی که پیش از تو

فسانهء  نیک  و بد  گشتند  سامانی  و ساسانی

« سنائی »

سختگیری

خواجه بهاؤالدین محمد جوینی پسر خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوان جوینی در زمان وزارت پدرش بحکومت اصفهان منصوب شد و او با وصف اینکه شخص عالم و فاضل بود در سختگیری و عقوبت گناهکاران و بیگناهان و اظهار قدرت و سطوت بقول مؤرخان : کارهائی انجام داد که ظلم  و ستم زیادی ابیه و حجاج بن  یوسف را از یاد مردم برد.

در بارهء ستم های او حکایت بسیار نقل کرده اند ولی حکایت زیر نمونهء از سختگیریهای او در بارهء مأمورین  که چون در نوع خود تازگی دارد در اینجا نقل می شود:

می گویند : خواجه بهاؤالدین غلامی بنام نیک پی داشت ، یکشب او را مأموریت داد تا در اطراف شهر بعنوان گزمه گردش کند و ببیند که پاسبان و مستحفظان محلات و بازار ها بوظایف خود عمل می کنند یا نه و نتیجه مشاهدات خود را گزارش دهد.

نیک پی ، رفت و گردشی نمود و باز گشت و بعرض رسانید که در فلان محله یکی از پهره داران را دیده که د رکمال دقت مواظب حرکات عابرین بود و ظیفهء خود را بخوبی انجام می داد و در فلان بازار ، پاسبانی را دیدم که در محل پهره داری خود قرار گرفته بود اما خواب بر او غالب شده بود و از رفت و آمد من اطلاع نیافت و در فلان گذر مستحفظ آن حضور نداشت و هر قدر تفحص کردم او را ندیدم .

بامداد آنروز خواجه بهاؤالدین امر کرد تا هر سه پهره دار را حاضر کردند وهر کدام را هفتاد ضربه چوب زدند.

شیخ الاسلام جمال الدین که از اعیان اصفهان بوده حکایت کرده است که من در هنگام تأدیب پهره داران مذکور حاضر بودم و از خواجه بهاؤالدین پرسیدم که اگر این دونفر بسبب غیبت از محل وظیفه داری خود یا عدم رعایت احتیاط مستوجب جا بوده اند ، باری آن پهره دار اولی که بیدار و هوشیار و در محل خدمت خود حاضر بوده است . چرا مستوجب عقوبت شمرده می شود.

خواجه بهاؤالدین جواب داد:

مجازات این شخص برای آنست که در آن هنگام که نیک پی بقصد تفحص و باز رسی از نزدیک او عبور کرد می بایست او را بگیرد و از وی بپرسد که در آن وقت شب چرا از خانه بیرون آمده است و چه کار دارد . ولی نیک پی از مقابل او عبور کرده است بدون اینکه از طرف او پرسشی بعمل آمده باشد.

سلسله این حکایات آموزنده ادامه دارد ….