۲۴ ساعت

علامه محمود طرزی، پدر ژورنالیزم افغانستان

تاریخ نشر شنبه ۱۷ ثور ۱۴۰۱ –  هفتم  می ۲۰۲۲ هالند

محمود طرزی پسر سردار غلام محمد خان طرزی نواسه رحمدل خان و کواسه سردار پاینده محمد خان بارکزایی میباشد.
که در سال ۱۲۴۴ در جوار مرقد سلطان محمود غزنوی در شهر غزنه تولد شده و بدین مناسبت او را محمود نام گذاشته اند،پدرش رئیس قبیله محمد زایی ها بود و مادرش از خاندان سدوزایی ها.

طرزی دوره کوچکی خود را در کابل گذرانیده و از حضور پدر دانشمند خود علوم متداوله را آموخت.
پدرش سردار غلام محمد خان طرزی بنابر سوء ظن امیر عبدالرحمن خان در سال ۱۲۶۲ در حالیکه هنوز محمود ۱۶ ساله بود به جرم هواداری از سردار محمد ایوب خان فاتح جنگ تاریخی میوند به دستور امیرعبدالرحمن خان به وضع خیلی ناجوانمردانه از افغانستان تبعید گردید.
تمام اموال و جایدادش مصادره گردید و مجبوراً با تمام اعضای فامیل روانه هندوستان شد و مدت سه ونیم سال را در آنجا گذرانده و با عده علما،فضلا،روشنفکران و شعرا آنجا،ملاقات های پی در پی نمود و از محافل آنها بهره گیری های نهایت سودمند نمود.
محمود طرزی سخت به حضرت بیدل ارادت پیدا نمود و بعداً رهسپار بیت الله شریف گردیده و سپس از آنجا رهسپار شهر بغداد شد و به خدمت سید جمال الدین افعانی که در شهر استانبول اقامت داشت شتافته و از محضر آن نابغه زمان و پیشوای انقلابی جهان اسلام شرف فیض کامل حال نمود.
طرزی مبارزه و ضدیت در مقابل استعمار و استثمار را عمیقاً درک و آموخت.
که در این باره بنده یک شعر نهایت قشنگ انقلابی شان را در سال ۲۰۱۴ در سایت “۲۴ ساعت” در هالند برای دانشمند گرامی آقای مهدی بشیر فرستاده بودم که به تاریخ دهم ماه آگست،همان سال به نشر رسیده بود که عنوانش این بیت میباشد:

شهیدان ظلم و فرنگیم ما
به خون وطن لاله رنگیم ما

مرحوم طرزی صاحب با در نظر داشت همین آرزو که در دل داشت فوراً بعد از مرگ امیر عبدالرحمن خان دوباره به کشور اصلی خود آمد و در اولین مرحله کار خود تحکیم مناسبات و ارتباطاتش به ذریعه تزویج دو دختر خود به دو پسر امیر حبیب الله خان پادشاه وقت، یکی شهزاده عنایت الله خان و دیگری شهزاده امان الله خان، برقرار ساخت.
شهزاده امان الله خان یک شخص عالی مقام،دلسوز به مردم و رعیت،جسور و طرفدار آزادی و مساوات بود.
محمود طرزی تماس های خود را از طریق دخترش ملکه ثریا که خانم امان الله خان بود، عمیقاً برقرار ساخت.
خود امان الله خان که از مدت ها قبل در همین آرزو بود از تبادله افکار با محمود طرزی نهایت خُرسند شده بود و موافقت های عام و تام خود را به تامین آرزو های خود ابراز نظر نمود و مشترکاً شروع به کار و فعالیت نمودند و جریده را به اسم “سراج الاخبار“،برای نشر آماده ساختند.
ضمناً تماس های خود را با سایر روشنفکران برقرار ساختند، لیکن متأسفانه جریده ” سراج الاخبار” بعد از نشر شماره ۳ م آن سبب غشم و غضب امیر حبیب الله خان و سایر درباریان وی قرار گرفت.
جریده “سراج الاخبار” مصادره گردید و محمود طرزی از کار بر طرف و مدت ۶ سال این جریده از نشر باز ماند.
بالأخره بعد از طی یک سلسله مراحل و زحمات زیاد این جریده دوباره به سر محرری طرزی،شروع به کار کرد و نشریات آن دوباره فعال گردید.
آهسته آهسته با دیگر همکاران و رفقای هم مفکوره و روشن ضمیر خود،”حزب سری ملی” را بوجود آوردند.
که بعداً به اساس تصمیم و فیصله همین حزب بود که امیر حبیب الله خان در شکارگاه (گله گوش)،به قتل رسید.
امیر امان الله خان فوراً زمام امور مملکت را بدست گرفت و در اولین مرحله کاری خود تمام زندانیان مشروطه خواه را که در زندان ها بودند آزاد ساخته و مورد نوازش خاص خود قرار داد.
در مرحله دوم استقلال اساسی کشور را از زیر سلطه انگلیس اعلان نمود و آنرا طی جنگ سوم افغان – انگلیس بدست آورد.
محمود طرزی را به حیث وزیر خارجه خود مقرر کرد که در شناساندن افغانستان به جهانیان خدمات نهایت شایانی نمود.
محترم محمود خان طرزی در این مرحله با انتشار ” سراج الاخبار“،کانون تازه فکری را در افغانستان بوجود آورد.
تمامی روشنفکران و ترقی خواهان را دوباره  گرد هم جمع نمود و زمینه مهمی برای غنای فرهنگ و ادبیات در افغانستان به وسیله انتشار جریده” سراج الاخبار“،به سر دبیری خود به وجود آورد.
مبارزه محمود طرزی و دیگر جوانان در راه وطن و مقابله با سیاست های استعمار گرانه انگلیس،یکی از صفحات مهم و درخشان تاریخ کشور عزیزما افغانستان میباشد.
محترم محمود طرزی در” سراج الاخبارافغانیه” مجموعاً بیش از ۵۰۰ مقاله نوشته که در سال ۱۳۵۵ به اثر کوشش و زحمات،محترم داکتر روان فرهادی در کابل به چاپ رسید.
نقش جریده امان،ارشاد النسوان و سایر نشرات عام المنفعه این دوره در جهت تنویر اذهان عامه رول خیلی مهمی را بازی نموده است.
اثار گرانبهای محمود طرزی عبارت اند از:
سیاست نامه،دبستان معارف،پراگنده ها،علم و انسانیت،چه باید کرد وهدیه های دیگر و همچنان سراج الاخبار،را میتوان یاد آور شویم.

محمود طرزی مکتب حبیبه را در کشور بنیان گذاری نموده است.
محمود طرزی در اثر بعضی از نزاکت های سیاسی که در بین اووکابینه امان الله خان پیدا شده بود،لزوماً یک مدت بحیث سفیر کبیر افغانستان در فرانسه اجرای وظیفه نمود.
در این دوره وی یک سلسله قرار داد های مهم را با دولت فرانسه به امضاء رسانیده بود.
تأسیس لیسه استقلال و اعزام دانشجویان را به فرانسه و اعزام یک هیات تحقیقاتی و باستان شناسی از فرانسه برای افغانستان برقرار ساخته بود.
ضمناً جریده  سراج الاخبارمحمود طرزی برای مدت ۷ سال به نشرات خود ادامه داد،تا آنکه در ۱۹۱۸ م جای خود را بنام(اخبار امان افغان) مبدل نمود که نشرات آنرا نیز شاگردان خاص محمود طرزی عهده دار بودند.
محمود طرزی در اواخر حکومت شاه امان الله خان با برخی از رجال دربار مخصوصاً با سردار عبدالقدوس خان اختلاف نظر پیدا نمود که باعث شد محمود طرزی از وظیفه خود گوشه گیری نماید.
بلاخره در زمان اغتشاش امیر حبیب الله مشهور به بچه سقا در کابل،ابتدا به قندهار و از آنجا به ایران رفت و بعد از یک مدت کوتاه از آنجا دوباره در۱۳۲۱ به شهر استانبول رفته و در همانجا وفات نمود و در جوار قبر ابوایوب انصاری دفن و به جاویدانگان پیوست.

روحش شاد و یادش،گرامی باد!

با احترام:
داکتر علیشاه_جوانشیر،متخصص امراض داخله_سدنی(آسترالیا)