حج رفـــتـن تکراری!
تاریخ نشر سه شنبه ۱ اکتوبر ۲۰۱۳ هالند
الحاج امــیــن الـدیــن « سعـیـدی – سعید افـغــانی »
حج رفـــتـن تکراری!
تتبع ونگـارش :
الحاج امــیـن الـدیــن»سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مدیـــر مطـالعات سـتراتیژیک افغان و مسؤل مرکز کلتوری دحـــــق لاره- جرمن
یکى از بزرگترین ارکان اسلام و از بهترینوسیلــﮥ قرابت و طاعات نزد پروردگار با عظمت، حج و زیارت بیت الله است که اداى به نیت پاک لله فی الله و بر وجه صحیح و بدون معصیت باعث مىشود که حاجى به جنت داخل گردد.
پروردگار با عظمت ما میفرماید :
«ولله على الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلاً». ( آل عمران ۹۷).( خداوند حج خانه خود را بر تمام مردم واجب کرده، براى کسانیکه استطاعت آنرا داشته باشند).استطاعت شامل استطاعت مالى ، بدنى و امنیتی راه رسیدن به مشاعر مقدسه میباشد.
عبدالله بن عمر رضی الله عنهما از رسول اکرم صلی الله علیه وسلم روایت مىکند که آن حضرت فرمودند:
«بنی الاسلام على خمس شهاده أن لا إله إلاَّ الله وأنَّ محمداً عبده ورسوله، وإقام الصلاه، وإیتاء الزکاه، وصوم رمضان، وحج البیت من استطاع سبیلاً». ( متفق علیه).
اساس و بنیان اسلام پنج است:
گواهى دادن که خدائى بر حق مگر خداى یکتا نیست، گواهى دادن که محمد صلی الله علیه وسلم بنده و فرستاده خداست، و اقامت نماز کردن، و زکات مال دادن، و روزه ماه مبارک رمضان گرفتن، و حج خانه خدا رفتن براى کسیکه استطاعت آنرا داشته باشد.
و همچنان در حدیث دیگر میفرماید:
«أیها الناس إنَّ الله فرض علیکم الحج فحجوا». ( مسلم). اى مردم خـداوند بر شما حج و زیارت خانه خود را فرض نموده پس به حج بروید.
حج فقط یکبار در عمر بر مسلمان واجب مىباشد چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الحج مره واحده فمن زاد فهو تطوع». ( أحمد والدارمی). (حج فقط یکبار واجب است و کسیکه بیشتر از یکبار به حج برود حج او سنت مىباشد.)
ولی اگر مسلمانی حج فرضی خویش را قبلا انجام داده باشد، و بخواهد به تکرار حج اقدام نماید ، آیا برای او افضل آنست که دوباره به حج رود ، یابهتر پول آنرا صدقه دهد؟
اصل آنست که حج نافله (مستحبه) از صدقه دادن پولی که برای آن حج در نظر گرفته شده بهتر است، ولی احیانآ شرایطی واسبابی در زندگی پیش می آید که منجر می گرددکه صدقه دادن را بر حج نافله ترجیح دهیم، مثلا پول آنرا برای جهاد در راه الله ، یا دعوت به دین او تعالی خرج شود، و یا مسلمانی مضطر و به شدت نیازمند بخصوص اگر از اقارب و خویشاوندان باشد.
خواننده محتر م !
میخواهم دراین نوشته نظر علماء اسلام را در مورد اینکه برای یک مسلمان افضل است که بعد از ادای حج فرضی ، به تکرار حج ( مستحبه ) بپر دازد ویا پول آنرا، به فقرا ومساکین صدقه دهد .
شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله میفرماید :
«و حج بر وجه مشروع از صدقه ایکه واجب نیست افضلتر است. اما اگر خویشاوندی محتاج و نیازمند داشت، یا اینکه فقیرانی باشند که نیاز ضروری به کمک مالی دارند، پس در این حال صدقه دادن به آنها افضلتر است.
اما اگر هردو مستحب باشند (یعنی صدقه غیرواجب و حج غیرواجب پیش روی شخص باشد) در اینصورت رفتن به حج افضلتر است، زیرا در حج هم عبادت بدنی وجود دارد و هم عبادت مالی، و همینطور قربانی کردن و عقیقه بهتر از صدقه دادن پول آنست، البته این بشرطی است که شخص در مسیر (حج) واجبات (دینیش) را اداء کند و از محرمات و گناهان اجتناب ورزد، و نمازهای پنچگانه را بخواند، و سخن راست بگوید (دروغ نگوید) و ادای امانت کند و بر احدی اعتدا و تجاوز نکند»
(تفصیل موضوع مراجعه شود : « الاختیارت » صفحه ۲۰۶ ).
شیخ علامه عبد العزیز ابن باز در این مورد میفرماید :
«حج و عمره برای کسی که با اخلاص قصد آن کند، و بر وجه مشروع آنرا انجام دهد، از صدقه دادن پول آنها افضل تر است، و ثابت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : «الْعُمْرَهُ إِلَی الْعُمْرَهِ کَفَّارَهٌ لِمَا بَیْنَهُمَا، وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَیْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلا الْجَنَّهُ». یعنی : «عمره تا عمره کفاره‌ی گناهان بین آن دو است، وحج مقبول (که در آن گناه نباشد) جز جنت پاداشی ندارد» ( بخاری (۱۷۷۳) ومسلم (۱۳۴۹).
و فرمود : «عُمْرَهٌ فِی رَمَضَان تَعْدِلُ حَجَّه». یعنی : «ثواب عمره در ماه رمضان معادل ثواب یک حج است» ( بخاری (۱۷۸۲) مسلم (۱۲۵۶).
همچنان شیخ ابن باز می افزید :
«هرکس حج فریضه را انجام داده باشد، افضل برای او آنست که پول حج دوم را برای مجاهدین فی سبیل الله ببخشد، زیرا جهاد شرعی از حج و عمره مستحبه افضل تر است». به دلیل آنکه از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال شد : « أی الأعمال أفضل؟ قَالَ إِیمَانٌ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ. قِیلَ: ثُمَّ مَاذَا؟ قَالَ: الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ. قِیلَ: ثُمَّ مَاذَا؟ قَالَ: حَجٌّ مَبْرُورٌ ». یعنی : « کدام عمل، بهتر است؟ فرمود: ایمان به خدا و رسولش. پرسیدند: سپس چه کاری؟ فرمود: جهاد در راه الله. سؤال شد: بعد از آن، چه کاری؟ فرمود: حج مقبول» (بخاری (۲۶) ومسلم (۸۳).
پیامبر صلی الله علیه وسلم حج را بعد از جهاد قرار دادند، و البته هدف از آن حج نافله است، زیرا حج فرض رکنی از ارکان اسلام است، و در صحیحین از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده که فرمود : « مَنْ جَهَّزَ غَازِیًا فَقَدْ غَزَا، وَمَنْ خَلَفَه فِی أَهْلِهِ بِخَیْرٍ فَقَدْ غَزَا». یعنی : « هرکس مجاهدی را مجهز کند (ساز و برگ نظامی اش را فراهم سازد) همانا جهاد کرده است. و هر کس که خانواده مجاهدی را بنحو شایسته، سرپرستی نماید، او نیز جهاد کرده است» ( بخاری (۲۸۴۳) ومسلم (۱۸۹۵).
و شکی نیست که مجاهدین فی سبیل الله بسیار نیازمند کمک و مساعدت مالی هستند، و لذا بخشیدن مال به آنها ، به دلیل این دو حدیث و دیگر احادیث ، از بخشیدن پول در راه تطوع (امورات مستحبه) بهتر است».
هکذا شیخ ابن باز:در برابر سوال یکی سوال کنندگان :« آیا بهتر است پول را برای ساخت مسجد اختصاص داد و یا (با آن پول) بجای پدرش حج کند؟
جواب دادند : «اگر نیاز ضروری برای تعمیر مسجد باشد، پس پول حج مستحبه را در تعمیر مسجد صرف کن، زیرا منافع آن بیشتر و مستمر است، و موجب یاری رساندن به مسلمانان در اقامه نماز جماعت خواهد شد.
اما اگر نیاز مبرمی برای بخشیدن پول آن حج مستحبه برای تعمیر و ساخت مسجد نباشد، مثلا شخص دیگری مخارج آنرا تقبل کند، در آنصورت انجام حج مستحب بجای پدرش ، چه خودش بجای او حج کند یا شخص مطمئن دیگری را وکیل کند ، ان شاء الله بهتر است».(برای معلومات مزید مراجعه فرماید به : «مجموع فتاوی» الشیخ ابن باز (۱۶/۳۶۸–۳۷۲) .
همچنین شیخ ابن عثیمین در ین مورد میفرماید :
«بنظر من بخشیدن مال در جهاد از رفتن به حج مستحبه توسط پول آن افضلتر است، زیرا استحباب جهاد از استحباب حج افضل تر است». ( فتاوی ابن عثیمین (۲/۶۷۷) .
خواننده محترم !
پروردگار با عظمت در قرآن عظیم الشان میفرماید: « لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ … » ﴿آل‌عمران: ۹۲﴾ «هرگز به‌نیکوکاری‌نمی‌رسید» (یعنی: هرگز به‌درجه « ابرار» که‌عبارت‌از ایمان راستین، شایستگی‌در عمل‌و قبول‌آن‌است‌نمی‌رسید و هرگز ثواب « بر» را که‌بهشت‌است‌در نمی‌یابید) «تا از آنچه‌دوست‌دارید انفاق‌کنید» یعنی: مگر آنکه نفقه‌شما در راه‌خدا ، اعم‌از جهاد و غیر آن‌از طاعات، از آن‌اموالی‌باشد که‌آن‌را دوست‌دارید.)
در این آیه متبرکه خداوند متعال بندگانش را با تمام قوت تشویق وترغیب نموده است ،از اموالى را که دوست میدارند در راه الله انفاق کنند، وحتی در آیه اى دیگر آنها را از انفاق اموال خبیث بر حذر میدارد و میفرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَیِّبَاتِ مَا کَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکُم مِّنَ الْأَرْضِ وَلَا تَیَمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِیهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِیهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ » ﴿البقره: ۲۶۷﴾
«ای‌مؤمنان! از چیزهای‌پاکیزه‌ای‌که‌به‌دست‌آورده‌اید انفاق‌کنید» (یعنی: از بهترین و برگزیده‌ترین‌و حلال‌ترین‌اموال‌خویش‌انفاق‌کنید)
«و از آنچه‌برای‌شما از زمین‌برآورده‌ایم» (که‌عبارت‌از: میوه‌ها، حبوبات، سبزیجات، معادن، گنجها و دفینه‌های‌زیرزمین‌است، نیز انفاق‌کنید) «قصد انفاق» (چیزهای)«ناپاک‌و بد» «را نکنید»(یعنی: اموال پس مانده ، ردی وخراب را به‌صدقات‌و خیرات‌اختصاص‌ندهید) «درحالی‌که‌آن‌را» (اگر به‌عنوان‌حقوقتان‌به‌خودتان‌بدهند) «خود شما نیز گیرنده‌آن‌نیستید» (به‌هیچ‌نحو و در هیچ زمانی)«مگر آن‌که‌در آن‌چشم‌پوشی‌کنید» (یعنی: اگر یکی‌از شما آنرا در بازار ببیند که‌فروخته‌می‌شود، یا کسی‌آن‌مال‌خراب‌را به‌وی‌اهدا نماید، یا دربرابر حق‌وی‌به‌وی‌بدهد، هرگز آنرا ، جز با بی‌میلی‌و از روی‌کم‌رویی‌و چشم‌پوشی، نمی‌پذیرد، پس‌هرگاه‌خود به‌آن‌چیز نامرغوب‌و ناباب‌رغبت‌ندارید، چگونه‌حق‌خدا را از آن‌می‌پردازید؟) «و بدانید که‌خداوند بی‌نیاز» (است‌از انفاقهای شما، پس‌انفاق‌مال‌قطعا به‌منفعت‌خود شماست)
بنآ با تمام حکمت در می یابیم که :
انفاق در راه خدا، جای خاصی در دین مقدس اسلام برای خود دارد ، پس اگر کسى استطاعت مالى زیادى در اختیار داشته باشد ، حکم شرع همین است که ، میتواند هم به تکرار حج اقدام نماید و هم به کمک فقرا، مساکین ونیازمندان اقدام نمایند .
ولى اگر قدرت وتوانمندی مالی یک شخص محدود باشد ، بهتر است درامور خیر به اولویات بپردازد و هر کجا مسلمانان نیازمندتر باشند به کمک آنها بشتابد، زیرا کمک به مستضعفان واجب است ولى تکرار حج مستحب است، و منفعت مسلمانان بر منفعت شخصى برترى دارد.
ولى ناگفته نماند آنعده اشخاصى که استطاعت مالى ندارند ، در دین مقدس اسلام اصلآ حج کردن بر آنها واجب نمی باشد . وطوریکه قبلا یاد اور شدیم ،بر مسلمانان است تا در ادی واجبات شرعی همیشه اولویات ها را در نظر بگیرند. والله اعلم
استاد محترم و دانشمند گرامی جناب سعیدی عزیز ،بازهم مثل همیشه مطلب زیبا و معلومات عالی را تقدیم خواننده گان عزیز نموده اید. موفق و سلامت باشید. مهدی بشیر