۲۴ ساعت

تبریک وتهنیت گفتن عید

 تاریخ نشردوشنبه ۲۸ جولای ۲۰۱۴ هالند

محترم الحاج امـین الدین « سعیـدی- سـعـیـد افـغـانی »

تبریک وتهنیت گفتن عید

تتبع ونگارش :

الحاج امین الدین «  سعیدی-سعید افغانی  »

مدیر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغانی ومسؤل مرکزفرهنگی دحق لاره- جرمنی


تبریک و تهنیت گفتن  یکی از برجسته ترین آداب  در دین مقدس اسلام  بشمار میرود.یکی از سنن پیامبر صلی الله علیه وسلم  در استقبال  از عیدین  ( عید فطر وعید اضحی)  همین است که باید  مسلمانان با یک دیگر در حین احوالپرسی ، مکاتبه ویا تیلفونی  تهنیت و تبریک عیدین را بوجه احسن انجام دهند.محدثین مینویسند که : صحابه کرام در حین تبریکی روزه عید به همدیگر می گفتند: «   تُقُبِّل الله منا ومنک  » . (خداوند عبادات ما و شما را قبول کند).

در حدیث از جبیر بن نفیر رضی الله عنه روایت است که: اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگامی که در  روز عید همدیگر را ملاقات می‎کردند به یکدیگر می‎گفتند: « تَقَبَّلَ اللهُ مِنَّا وَ مِنْک » (خداوند از ما و شما قبول بگرداند) (حدیث حسن–   فتح الباری شرح حدیث ۹۵۲ صحیح بخاری).


طوریگه یاد آور شدیم تبریک وتهنیت گفتن عید یکی از آداب بشری است . بنآ بر مسلمانان است ،  فرق نمیکند ، کسانیکه بر گرفتن روزه استطاعت  یافتند وکسانیکه بنابر معاذیری ، نتوانستد روزه ماه مبارک  را بجاء آورند ،  تا آداب تبریکی عید را مراعات نمایند .

البته ضروری وحتمی  نیست که درتبریکی گفتن روز عید بصورت حتمی همین لفظ «تقبل الله منا ومنک » مورد استفاده قرار گیرد .
مسلمانان میتوانند کلمات وجملات مشابه وکلمات معمولی را که  در زبان محلی در بین مردم معروف ومشهور است هم مورد استفاده قرار دهند، ولی نباید فراموش کر د که الفاظ وجملات  که مورد استفاده قرار میگیرد باید الفاظ وجملات   الفاظ مباح باشد.

مؤرخین مینویسند: از شیخ الاسلام ابن تیمیه در این باره سوال شد: «آیا تبریک گفتن در روز عید و آنچه که بر زبان مردم رایج شده که می گویند:  « عیدت مبارک »  و الفاظ مشابه آن، اصلی در شریعت دارد یا خیر؟ و اگر اصلی در شریعت دارد چه باید گفت؟

جواب  دادند: «تبریک روز عید و اینکه بعضی از مردم بعد از نماز (عید) در وقت دیدار به دیگران می گویند:
«  تقبل الله  منا و منکم »  و  « أَحَالَهُ الله علیک»   و همانند آن الفاظ، این امر از بعضی از صحابه روایت شده که آنها آنرا انجام دادند و ائمه (اربعه) از جمله امام احمد و دیگران بر آن رخصت و جواز داده اند، اما امام احمد گفته: من شروع کننده تبریک به کسی نخواهم بود اما اگر کسی در آغاز به من تبریک گوید به او جواب (متقابل) خواهم گفت. و این بدان خاطر است چون جواب سلام و تحیت واجب است، اما آغاز تبریک گفتن (به مردم) سنت نیست، البته از آن نهی هم نشده است، و هرکس آنرا انجام داد کارش درست است وهرکس انجام نداد کار او نیز ایرادی ندارد، والله اعلم  ( برایمعلومات مزید مراجعه شود به :الفتاوی الکبری (۲/۲۲۸).
همچنین شیخ ابن عثیمین  مورد  استفاده از الفاظ معینی در تبریکی عید میفرمایند :

«تبریک عید جایز است، اما الفاظ مخصوصی ندارد، بلکه هرآنچه در میان مردم رایج (عرف) است، همان لفظ نیز جایز است بشرطیکه در آن گناهی نباشد».
شیخ ابن عثیمین می افزید : «تبریک عید توسط بعضی از صحابه صورت گرفته است، و بالفرض که چنین چیزی در بین صحابه وجود نداشته باشد، اکنون این امر (تبریک عید) از جمله امورات عادی بین مردم است که به آن عادت دارند(  یعنی جزو عادت و عرف مردم شده است)  که بعضی از مردم در وقت فرا رسیدن روز عید و اکمال روزه و قیام شب به دیگران

تبریک می گویند».

همچنان شیخ ابن عثیمین در مورد : حکم مصافحه (دست دادن) و معانقه (بغل کشی کردن ) و تبریک گفتن بعد از نماز عید  طی فتوای فرموده اند : «انجام اینها ایرادی ندارد، زیرا مردم آنها را بعنوان عبادت و تقرب الی الله انجام نمی دهند، بلکه تنها به دلیل عادت و عرف انجام می دهند، و آنرا نشانه احترام و اکرام می دانند، و مادامیکه عادت
( عرفی) مخالف با شریعت نباشد، اصل بر جواز آن است».( مجموع فتاوی ابن عثیمین) (۱۶/۲۰۸-۲۱۰) .
خلاصه اینکه:

مصافحه و یا تبریک گفتن به مناسبت روز عید قربان و عید فطر با هر لفظی که باشد ، بشرطیکه معنای لفظ گناه نباشد ، جایز است و می توان بصورت شفاهی یا کتبی یا غیره صورت گیرد وشرع  در مورد کدام ممانعتی نمی بیند . زیرا این اعمال وجهه عبادی ندارند و برگرفته از عرف و عادت مردم است، و در کل تبریک گفتن نه سنت است و نه مکروه، بلکه مباح است.


برخی ازآداب اجتماعی روز عید 

همانطوریکه تبریک وتهنیت گفتن  حلول عید مبارک برای مسلمانان  واجب است ، عید برخی از  اداب دارد که مسلمانان  باید آنرا جدآ مراعت فرمایند .
پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیثی در این مورد میفرمایند : همانا پروردگار با عظمت  به من وحی نمودند که نسبت به یکدیگر فروتن و متواضع باشید تا یکی بر دیگری ظلم و تعدی ننموده و فخر و تکبر نورزد. (صحیح مسلم شماره۲۸۶۵).

پیامبرصلی الله علیه وسلم  در حدیثی  دیگری آنعده از مردانی که خود را شبیه زنان و آنعده از  زنانی که خود را شبیه مردان می‎سازند، لعنت نمودند و فرمودند: آنها را از خانه‎هایتان بیرون کنید. (صحیح بخاری شماره ۵۵۴۷)

پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمودند: زنانی که لباسهای نازک می‎پوشند و نیمه برهنه به نظر می‎رسند و (موی) سرشان ماند کوهان شتر (برآمده) است خودشان منحرف هستند و دیگران را هم منحرف می‎سازند، دوزخیانی هستند که من آنها را ندیده‎ام، وارد بهشت نمی‎شوند و بوی بهشت به مشامشان نمی‎رسد.(صحیح مسلم شماره ۲۱۲۸)
پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمودند: بخورید، بنوشید، بپوشید، و به یکدیگر صدقه دهید اما اسراف نکنید و تکبر نورزید.(حدیث حسن/ابن ماجه شماره ۳۶۰۵)
پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمودند: کسی که می‎خواهد روزیش وسیع گردد و بقیه‎ی عمرش پر خیر و برکت باشد باید صله‎ی رحم را بجای آورد. و در روایتی قطع کننده‎ی (ترک کننده) صله‎ی رحم وارد بهشت نمی‎شود. (صحیح مسلم شماره ۲۵۵۷ـ۲۵۵۶)     

عیدی یا عیدانه در روز عید

درکشور ما افغانستان در بین مسلمانان وبخصوص بین  فامیل ها رواج است که بزرگان  برای اولاد ها عیدی ویا عیدانه  میدهند .
عیدی دادن یا عیدی گرفتن و یا به اصطلاح شرعی هدیه دادن وگرفتن در ایام عید فطر یعنی  عید رمضان وعید سعید  الاضحی  جایز بوده از لحاظ  شرع اسلامی کدام ممانعتی ندارد .

زیرا دادن عیدی ویا عیدانه  جزو عادات و عرفهایی است که بین مردم مرسوم بوده و هیچ تضادی با تعالیم اسلام ندارد بلکه انسان بایستی در روز عید به شادی و سرور بپردازد و صله ی رحم بجای آورد و نیز هدیه دادن از جمله موارد مطلوب در شرع است. 

هیئت علمی افتا در مورد مینویسند :« هیچ ایرادی در آن نیست، چراکه عیدی دادن از جمله عادات و عرف پسندیده ی مردم است، و نیز باعث سرور و شادی مسلمان می شود حال چه شخص بزرگ باشد چه کودک و بلکه امری است که شرع بدان ترغیب  داده است .( یعنی هدیه دادن مورد پسند شرع است).

برای معلومات بیشتر مراجعه شود به : «اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والإفتاء – الشیخ عبد العزیز بن عبد الله بن باز … الشیخ عبد العزیز آل الشیخ … الشیخ صالح الفوزان … الشیخ بکر أبو زید . |« فتاوى اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والإفتاء »  (۲۶/۲۴۷) .»