تاریخ نشر: یکشنبه ۲۷ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۶ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
فرا رسیدن عید سعید قربان را به عموم مسلمانان
جهان ،بخصوص هموطنان عزیز و اخصا شما
خوانندگان محترم و خانواده های معزز تان
تبریک و تهنیت گفته، آرزومندم عید امسال
سراغازی باشد برای استقرار صلح و آرامش
در سراسر جهان.
با عرض حرمت
محمد مهدی بشیر
مسئول عمومی سایت ۲۴ ساعت
(هالند)
و قیوم بشیر هروی
سرپرست سایت ۲۴ ساعت
(ملبورن – آسترالیا)
تاریخ نشر: جمعه ۲۵ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۴ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته . . .
بخش آخر
دوستان طوری که میدانند این مشاعره طی چندین روز گذشته به نشر رسید ازینکه قافیه ها و ردیف آنها تقریبا یکسان بودند ، چنانچه جناب مختار زاده در سروده ی اخیر از آن یاد نمودند ، لهذا پاسخ ایشان اینک با قافیه و ردیف متفاوت سروده شده و تقدیم شما عزیزان میگردد، البته این آخرین قسمت از نخستین بخش مشاعره ما میباشد که پیشکش گردید.
عسلِ تلخ
نعمتا ! ای جان من اشعار چند و چون شده
هم ردیف و قافیه ، هم وزن دگرگون شده
از شکایت ها نوشتی ، از گلایه قصه ها
شاید هم گویی که این آدم ، بی مضمون شده
شاید هم تندی ز مرچ رفته و شوری از نمک
یا عسل تلخ گشته و دل های ما محزون شده
گفته ای تا کی نویسیم ما برای همدگر!
شاید هم دانی دلِ بیچاره ام مجنون شده
گفتی عابد کرد فرار و زاهد هم بگریخته
با خبر باش از دست شان دلخون شده
گرچه تکراراست مطالب یاقرین است واژه ها
یا که شاعر در اسارت مانده و مفتون شده
خواستم چیزی نویسم من ز چشم و زلف یار
یا ز آن قامت و یا لب ها ، چون میگون شده
دست کشیدم ناگهان دیدم زلیخا آمده
همچو یوسف این دلِ دیوانه ام افسون شده
ازکجا گویم « بشیر» کاین باغ دل ازدست یار
بسکه جام بگرفت ونوشید، ناگهان گلگون شده
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
اشعارِ یکنواخت
آقا بشیر ! قافیه ها ، خسته گون شده
وزن و ردیف ، بی نمک ازحد فزون شده
یاران شکایه ها و عزیزان گلایه ها
طرز نبشته های همه ، گونه گون شده
بنوشته اند ، کر شده گوشِ همه از این ،
اشعارِ یکنواخت که بی چند و چون شده
بنوشته اند، مرچ ، نه تند ونمک ، نه شور
از این سروده های که اٌم الفسون شده
تاکی ز همدگر بنویسید مثل هم
شاید که طبع سرکش تان در جنون شده
تکرار، واژه ها و مطالب به مثل هم
گویا که جام و ساغر تان کوزه گون شده
بنوشته اند شیوه و راهء نو انتخاب
ساغرشکست و بخت ، مگر واژگون شده
عابد فرار کرده و زاهد گریخته
کاخِ سفید باورِ شان سرنگون شده
« نعمت » زشهر رزم ، کنون دردیارِ بزم
حداد قهر کرده و از کلبیون شده
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
کلبیون = گروهی از فلاسفهء یونان که فضیلت و سعادت را در ترک لذات و تجملات دانستعه و با جامهء ژولیده و سر و پای برهنه به سر می بردند و آداب و رسوم اجتاماعی را تخطئه می کردند.
تاریخ نشر: پنجشنبه ۲۴ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۳ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته …
شماره (۱۱)
ته نشینِ خاطره ها
چه مژده ای، که به حُسن حمیده می آیی
ز نخلِ پیکر و اندام ، تو چیده می آیی
اگرچه موی سپید ، رایگان نصیب نشد
بیادِ فصلِ جوانی ، دویده می آیی
چنانکه حرف زدی،از قرابه های شراب
شراب ز ساغر و مینا ، چشیده می آیی
کنارِ خُم شراب ته نشین خاطره هاست
خمارومست وخراب، لب گزیده می آیی
کجاست ، فصلِ شگوفایی ها و همنفسی
نفس به سینه به یادش ، کشیده می آیی
مگو که راهی نمانده ، برای آمد و رفت
اگر بفرض نمانده ، پریده می آیی
ز طعن و لعن حریفان، مکن حذر زسفر
بیا ، بیا و نشان ده ، چمیده می آیی
شنیده ام سخن از،ضرب نیش وجورِزبان
برای دفع بلا ، زان رهیده می آیی
«بشیر» منتظراست،(نعمتا) زراه برسی
خوش آندمی که دلی را، خریده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
****
طرحِ نو
کنون که لحظه ای ، از غم بٌریده آمده ام
ز درد و رنج و الم ، وارهیده آمده ام
سپید موی مرا ، می نداده مفت ، فلک
رسای قامتِ سروی ، خمیده آمده ام
گروهی شاکی و جمعی گلایه ها دارند
شنیده شکوهء شان را ، پریده آمده ام
گلایه های ز قوافی ، شکایه ها ز ردیف
ز بهر چارهء ایشان رسیده آمده ام
برای جمعی شده یکنواخت قافیه ها
ندانی اینکه ، چه دردی کشیده آمده ام
بیا که طرح نوی در زمینه اندازیم
بگو بشیر که « نعمت »! دویده آمده ام
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: چهارشنبه ۲۳ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۲ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته…
شماره (۱۰)
مرهم و دارو
خراب و مست و خماری ، گهی فتاده و گاهی دویده می آیی
به شوق وذوق وبه رغبت، شراب، از سرخُم سرکشیده می آیی
به یادِ نرگس شهلا ، به تارِ زلفِ نگار و به دلربایی او
قدم قدم ، به سراغش ، چنان نسیم بهاری ، وزیده می آیی
به شیخ و زاهد و قاضی و محتسب ، نه سروکاری هم مراست
تو هم به مثل من از این کسان ، دست و دلی بریده می آیی
ز آنچه بر سر و فکر و خیال و باور و اندیشه های شان باقی
گریز نموده ز اوشان ، برهنه پا، به دل وجان، رهیده می آیی
بیا تو( نعمت ) دورانِ ، به سرزمین دلِ زار، چنانکه میدانی
برای درد « بشیرت » ز شعر مرهم و دارو پزیده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
قرابه های شراب
شراب ، تا تهِ خم ، سر کشیده آمده ام
خراب گشته ، لبی را گزیده آمده ام
ز نخلِ پیکر و اندام ، چیده میوهء تر
به ی ادِ فصل جوانی ، چشیده آ مده ام
زچشمِ پٌف کده ای، چون قرابه های شراب
به نقدِ جان ، دلِ خود را خریده آمده ام
کنون که قامت سروم خمید و موی، سپید
چه طعن و لعنی ، ز ایشان شنیده آمده ام
ولی بدان که به حالم ، دلِ خودم سوزد
چه بودم و چه شده ، دیده دیده آمده ام
نه راهی بر عقب و نه توان رفتن ، پیش
نه چاره ای که بگویم پریده آمده ام
ولی یگانه رهِ چاره و نجات ، مرا
که زنده مانده ، سرِ خود بریده آمده ام
ز ضرب نیش زبان ، گشته نیم بِسمِلکی
که نیمه جانم و در خون تپیده آمده ام
بشیر! خدمتت این عرض حال « نعمتِ» تو
رقم نموده ، کمی آرمیده آمده ام
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: سه شنبه ۲۲ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۱ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته به گذشته…
شماره (۹)
رازِ نهان
خبر رسید که خورشید دمیده می آیی
ولی نه دست ز خوبان کشیده می آیی
هنوز بدل هوس شوقِ گُلرخان باقیست
که اینچنین به سر و پا دویده می آیی
بیا که رازِ نهان را بهم قصه کنیم
تو (نعمتی) وچو باران چکیده می آیی
گذشت فصل بهار و نیامدی چه کنم
بگرمی ات دلِ یاران خریده می آیی
نه ترکِ می کنی و نه بساط عیش رها
شراب شوق بتان را چشیده می آیی
سخن ز رازی که گفتی دمی بگوش دلم
وفا و مهر و صفا آفریده می آیی
بیا که منتظر است دیدگانِ خستهِ من
به بزم شعرِ«بشیر» کی چمیده می آیی؟
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
****
عزتِ خریده
خمار و مست و خرابم ، که سر به بیابان کشیده آمده ام
به ذوق وشوقی، لبی را که سخت، به دندان گزیده آمده ام
به یادِ قامتِ سر و ، به فکر پیکر و اندام و گرمی آغوش
دوان دوان ، فتاده ، گهی ستاده و گاهی خزیده آمده ام
دگر نه کاری به زاهد،نه شیخ ونه به ملاها ومحتسب دارم
که دستِ دل ازین تاجریانِ دینی فاسق بریده آمده ام
زفکر و باور و اندیشه های کهنه و فرسودهء به درد نخور
فرار کرده ز ایشان و راه و شیوهء نو را گزیده آمده ام
به بزم شعر بشیرا! گهی به دیده وگاهی به دل دوان « نعمت »
مباد فکری کسی را، که بیخبر به عزتِ خریده آمده ام
نعمت الله مختار زاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: دوشنبه ۲۱ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۰ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
ملبورن – آسترالیا
—————————–
ماجرا های بابا علی
بخش اول
درین نوشته حتی الامکان کوشش شده تا کلمات واصطلاحات محلی
وعامیانه هرات گنجانیده شود.
حاج آق میرزا سلام علیکم !
واعلیکم شیرو ایشتونی (۱) ، خوبی ، تیاری ، پیر( پی یر) (۲) تو ایشتونه؟
_ خوبم شکر بری شما(۳) سلام میگفتم. راستی ماستک (۴) یاد مه بره که بشما بگم پیر ما گفتم یک دفه تا خونه ما بیایین.
_ چری(۵) خیریته؟ چه مایه؟
_ مثلیکه مایم خدی شما از خاطر همی ملا مرتکه گپ بزنن.
_ کو دو ایکه؟
_ همی چیه ، همالی(۶) نزدیک بود اسمی رم فراموش کنم ، پیر محموده میگم ، ملا گلک.
_ خوب گلک گادی ونه میگی یا گلک دلال؟
_ نی بابا همی همسایه ماما گل مه گلک سبزی فروش برار صدیق بلند.
_ خوب حالی بفهمیدم ، ملا گل آغا.
_ بلی ها.
_ خوب نگفتی چی گپه ؟
_ هیچی از خاطری برارمه فضلو که مایم دومادشم ، اما پیر ما میگم سردل وردار(۷) ندارن خودی ازو مرتکه گپ بزنم. از همی خاطر گفتم خاله گلنار بیاین خودی ننه مه به خسرونی(۸) برن.
_ خیلی خوب باشه . امشو که دم دیکونه(۹) بستم میرم خاله تور ور میدارم خودی خو میارم . برو به پیر خود سلام بگو ، به برار خود فضلو هم بگو هوش کن غم نخوری ملا گل آغا رفیق منه حتمآ دختر خور به تو میده چرت نزنی.
راستی چری پیر تو نمایه خدی نه نه تو بره؟
_ پیر مه دلی مایه که نه نه مه به خسرونی دختر کاکا مه بره اما نه نه ما دلی نمایه.
_ خوب برار تو فضلو چی میگه؟
_ هیچی اونا میگم خودی قوم ها نمایم وصلت کنند.
_ خوب تو خود تو چری دختر کاکا خور نمیستونی؟
_ مه معطلم که برار مه اول دوماد بشم بعد نوبت منه . مه از خدا خو هم مایم که دختر کاکا خور بستونم، منتها(۱۰) مگری(۱۱) اول پِشک(۱۲) خور بدم بعد پا خور بن کنم.
خوبی دگه مه مگری برم که دیر میشه چون کمی چای دشلمه هم مایم سر راه خو بخرم. خدا حافظ.
_ برو بخدا سپردم.
بدین ترتیب شیر احمد که همه او را بنام شیرو می شناختند روانه منزل شده و شب هنگام حاج آق میرزا که شوهر خاله شیرو می شد همراه با خاله گلنار به منزل ملا رجب پدر شیرو رفتند و پس از مصافحه و احوالپرسی خاله گلنار و مادر فضلو غرض خواستگاری از دختر ملا گلک روانه منزل وی شدند، ولی از قضای روزگار همزمان با ایشان فامیل دیگری نیز به همین مقصد به منزل ملا گلک آمدند که این موضوع تا حدی مادر فضلو و خاله گلنار را ناامید ساخت. ولی بقول معروف چیزی به روی خویش نیاوردند و سر صحبت را باز نموده ومهلت حرف زدن به فامیل حریف را که در مجلس حضور داشتند ندادند و بدین ترتیب خاله گلنار شروع به صحبت نموده و علاوه نمود:
_ خوب بی بی دادا اشتو هستیم به احوال خود ، بچه ها اشتونم ، حاجی چه حال دارم، شهناز جان اشتونه ، درس ها خور بکجا رسونده، بخیر مکتب خلاص کرد.
_ الحمدالله به برکت دعا شما شکر خوبینم ، بچه ها دستبوس شما هستن ، شهناز جان هم درس ها خور بخیر خلاص کرد، دلی مایه اگه بشه به دارالمعلمین بره، راستی چری میرزا نیامدند؟
_ میرزا رفتم به خونه همشیره مه پیش ملارجب > گفتن شما برین ما باز یک وقت دیگه میریم.
_ خوش آمدین ، خونه شما نه هر وختی که دل شما مایه بیایین.
_ راستی اینار(۱۳) مه بجا نوردم (۱۴) (منظور خانم های دیگری که آنجا بودند).
_ خوب شما تا حالی همدگر خور ندیده بودین ، اینا زن کلان قمندان و اونا زن خورد نا.
_ کودو قمندان؟
_ درین میان زن قوماندان آصف که برای اولین بار بود با مادر فضلو و خواهرش آشنا می شد ، سر صحبت را باز نموده گفت:
_ مه زن قومندان آصف هستم ، ما یک چند ماه میشه که از کابل آمدیم ، بابه اولادها ده اینجه تبدیل شده و حالی ده میدان هوایی کار میکنه.
_ خوب چند تا بچه دارین؟
_ مه دو بچه دارم مگم انباقیم چار تا داره ، دوتا دختر و دو تا بچه و از خودم هردویشان دختر هستن و یک بچه گک مام مرده و زندیش گم اس.
_ چری به کجا بوده؟
_ ده اول های انقلاب تلاشی برده بودیش.
_ خوب دگه می فهمین که هیچ خونه بی داغ نمونده ، خداوند به برکت روی حبیب خو اینار ریشه کن کنه.
_ الهی آمین.
_ خوب مادر فضلو شما اشتونین ؟ ملا رجب اشتونن به احوال خو؟ بچه ها چه حال دارن؟ چه عجب که به طرف ما آمدین.
_ خوبیم شکر از برکت دعا شما ، بخدا چند وخته که دل ما مایه بیایم ، اما هیچی فرصت نمیشه . آخر امروز شیرور ری کردم(۱۵) به دم دیکون میرزا گفتم همشیره مر بیار که ماییم به خونه بی بی دادا بریم.
_ راست میگم بخدا آبجی مه چند وخته که میگم بیا بریم ، بیا بریم اما از دست سرماخورده گی بچه ها کی میتونیستیم. آخر امروز بچه خوهر مه آمده بود دم دیکون میرزا که اگه تو نمیایی که مه خود مه برم . خلاصه بری امر خیر بیامدیم تافضلو جان مار به غلامی خو قبول کنین و دخترک خور شهناز جانه عروس ما بسازین بخیر.
_ خیلی خوش آمدین دگه می فهمیم که دختر چه اول ، چه آخر مگری به پی بخت خو بره اما مه بری شما چیزی گفته نمیتونم. مگری خدی خودی هم گپ بزنم ، خدی پیری هم مصلحت کنم.
_ بی بی دادا می فهمین که دختر خونه مثل گل می مونه (۱۶). بخدا دختر شمار مثل دختر ها خود خو دوست دارم وبچه خوهر مرم که خود شما دیدین نام خدا درس خودر هم خلاص کرده و پشک خور هم بداده، حالی هف هش روزی میشه که بری خو کار گرفته . از همی خاطر هم میرزا گفت برو خودی آبجی خو وسلام زیادهم بری نا بگو و بگو که مه خود مه هم خودی ملا گل اغا گپ میزنم . دگه ما گپا خور بزدیم ، اگه خودی کس مسی مایین صلاح و مصلحتی کنین آزادین. ما که ویلکن شما نییم و باز سبا به خذمت شما می رسیم.
_ خوش میایین خونه شما نه اما ازی خاطر مه نمیتونم چیزی بگم ، مگری خدی شهنازهم گپ بزنم ، خدی ملا هم ، آخر ایتو که نمیشه.
_ اینارم که شما می بینین به طلبکاری شهناز آمدند و چند روز میشه که میاین.
_ خوب دگه ما میریم که خیلی دیر شده و بچه ها وخت خو نا یه ، به ملا گل آغا سلام بگین.
_ به چیشم ، شما هم بری میرزا و ملما سلام برسانن.
_ به امان خدا.
وبدین ترتیب نخستین شب خواستگاری بدون حصول کدام نتیجه ای پایان یافت ودر حالیکه سوار بر گادی راهی منزل بودند مادر فضلو رو به خواهرش نموده گفت:
_ اگه بی بی دادا دختر خور به بچه قمندان بده مه جواب فضل احمده چه بگم؟
_ شما چرت نزنین آبجی ، میرزا خیلی خودی ملا گل احمد دوسته سبا صبح میگم سر راه خو اول بره به کاروانسرای درخت توت ، بعدآ بره به دیکون خود خو.
_ پیر شی(۱۷) خوهر ،الهی داغ نبینی .
و بدین ترتیب هر دو خواهر به منزل رسیدند و موضوع را با دیگران در میان گذاشتند ومنتظر ماندند تا فردا چه جوابی خواهند شنید.
بالاخره روز دیگر سپری گشت و شبی دیگری فرا رسید که در این شب علاوه بر مادر فضلو وخاله گلنار ، ظریفه خواهر کلان فضلو نیز مادر وخاله اش را همراهی کرد.
ترق ترق درب را کوبیدند.
_ کیه ؟
_ وا کنین ، مهمون(۱۸) نمایین؟
_ خوش آمدین ، مهمون حبیب خدایه، سلام و علیکم خیلی خوش آمدین ، صفا آوردین … بفرمایین.
_ همینجی خیلی خوبه.
_ بفرمایین ای شمار به خدا اینجی سر راهه.
خوشبختانه که درین شب از زنان قوماندان آصف دیگر خبری نبود و این خود باعث آن شد تا امیدی بر دل مادر فضلو و خواهرش گلنار بدمد .
پس از مصافحه طولانی خاله گلنار که میدان را تنها دیده بود با بی حوصلگی انتظار می کشید تا بداند که زن قوماندان چرا نیامده است. لذا رو به بی بی دادا نموده گفت:
_ ما که دیشو بری شما گفتیم که ما ویلکن شما نییم.
_ خیلی خوش آمدین از خدا پهنوم نیه از شما چه پهنوم کنیم ، دیشو که شما رفتین مه خدی ملا گل آغا هم گپ زدم ، خدی شهناز جان هم. ملا که بخدا خیلی هم خوشه ، از چندین ساله که همدیگر خور می شناسیم وفضل احمد جانه رم مثل حیدر دوست داره. منتها شهناز میگه مه مایم هنوز درس بخونم. آخر امروز ای دختر بچه ها آلایی اند دل نا مایه به جایی برسن ، از ما که گذشته.
_ شما چرت نزنین بی بی دادا فضل احمد هم دلی مایه که نومزادی درس بخونه ، هیچ عیبی نداره فقط بری ما یک دل جمعی بدین که خاطر ما جمع بشه، هر امری که شهناز جان بکنه به هردو دیده قبوله.
ادامه دارد….
—————————————————————————————————–
۱- ایشتونی ( چطور هستی)
۲ – پی یر ( پدر)
۳ – بری شما ( برای شما)
۴ – ماستک ( میخواست، نزدیک بود)
۵ – چری ( چرا)
۶ – همالی ( همین حالا)
۷ – سردل وردار ( حوصله)
۸ –خسرونی ( خواستگاری)
۹ – دیکونه ( دکان را)
۱۰ – منتها ( البته)
۱۱ – مگری ( باید)
۱۲ – پِشک ( سربازی)
۱۳ – اینار ( ایشان را)
۱۴ – بجا نوردم ( نشناختم)
۱۵ – ری کردم ( روان کردم)
۱۶ – می مونه ( می ماند)
۱۷ – پیر شی ( پیر شوی)
۱۸ – مهمون ( مهمان)
ادامه دارد ….
تاریخ نشر: دوشنبه ۲۱ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۰ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
ساغر و مینا
چنانکه دانم و دانی دویده می آیی
خمارِ باده ، لبی را مکیده می آیی
ولی شکی نبود دروفا وحرف وعمل
چنانکه گفته ام حرفم شنیده می آیی
بیادِ دلبرکانِ غزال چشم ِ سیاه
ز روی شوق زبانی گزیده می آیی
چه آش با نمکی با مساله هایی غزل
و بارباعی وچند بیت قصیده می آیی
ز تارِ زلفِ دلآرا و نخلِ پیکرِ او
یواش یواش ز اناری چشیده می آیی
عجب بحیرتم ازجانفشانی های تومن
به غمگساری جانان سپیده می آیی
خوشابه نزد« بشیر»(نعمتا)رسیدن تو
که دل ز ساغر و مینا بریده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
رازِ میانِ من وتو
نه دل ، ز باده و مینا بریده آمده ام
نه دست ، از سر خوبان کشیده آمده ام
نه ترکِ مستی و شادی ونه زعیش ونشاط
نه وهم و، هم ،غمی را را خریده آمده ام
****
مگو ز میوهء شیرین پیکر و اندام
فقط حلالِ چشک را چشیده آمده ام
نگو سخن ز مکیدن ، نزن گپی ز لبان
بدانکه سخت به مقصد رسیده آمده ام
یواش یواش زبانِ دلم به گوشت گفت
میانِ تو و من آنچه ، پزیده آمده ام
بگفته اند که پوشیده ، رازِ مردان را
چه طعنه هاغی ازین گپ شنیده آمده ام
بشیر! مهرِ تو از بسکه دردلِ «نعمت»
ز خوابِ ناز، حضورت پریده آمده ام
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: یکشنبه ۲۰ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۹ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته…
شماره (۷)
غزلِ آرزو
بشارت است که عرضم ، شنیده می آیی
خوشم چو فصل بهاران ، رسیده می آیی
مگو ز حال دلِ ناتوان و خسته و زار
بگو به قامت راست ، نه خمیده می آیی
من ازغنی و ترامپ ، شکوه ها بدل دارم
تو هم ز تیرِ جفا ، پر کشیده می آیی
حضورِ تو به من حُکمِ ، قصیده ها دارد
اگر چه گفتی مرا ، بی قصیده می آیی
نوشته ای زکسی ، هیچ گلایه نیست ترا
ولی ز جورِ کسان دل رمیده می آیی
تو(نعمتی) که رسیدی ، باوجِ عرشِ غزل
کنون که این دلِ زارم ، کفیده می آیی
بیا بخوان غزلِ آرزو برای « بشیر»
بگو بگو ، غزلی آفریده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
فصلِ شباب
ز رزم ، دست و دل هردو بٌریده آمده ام
به شهرِ بزم ، بلاخر رسیده آمده ام
کجاست ساز و سرود ، نوا و نالهء نی
که خیلی خسته ام و سر کشیده آمده ام
کجاست مطربِ زیبا،کجاست ساقی مست
که از سیاست و ملا ، رمیده آمده ام
هوای باده و پیمانه بر سر است مرا
که خیلی تشنه ام و، نا چشیده آمده ام
بیامدم که کمی ، دور از بگو و مگو
ز بهرِ ساغر و صهبا دویده آمده ام
بیامدم که ز بوس و کنارِ مهرویان
هزار دل ، به نگاهی خریده آمده ام
خرابِ بیخود ومستم، به یادِ فصلِ شباب
لب و زبان و دهان را، گزیده آمده ام
بشیر! آمده ام چیزکی رقم کرده
به « نعمت»آنچه که گفتی ندیده آمده ام
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: یکشنبه ۲۰ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۹ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد سید فضل احمد پیمان ،
شاعرِ شورآفرین و مبارز خستگی ناپذیر
قیوم بشیر هروی
نهم جون ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – استرالیا
در سرزمین ما شعر های حماسی یا بعباره ای شعر مقاومت جایگاهی خاصی دارد چنانچه در برهه های مختلف تاریخی – سیاسی حماسه سرایانی بودند که برای بیداری مردم قلم بدست گرفتند ، اما اگر بصورت دقیق تر وبا بینش و نگرش صادقانه بدان بنگریم از دهه پنجاه بدینسو این نوع شعررشد قابل توجهی نموده است و امروزه شعر مقاومت را میتوان بعنوان شعر روشنگری ، بیداری ، مبارزاتی در برابر ستمگری ها ، نابسامانی ها و دفاع از ارزشهای والانی انسانی دانست.
آری ! شعرای زیادی با سرودن اشعار حماسی و مردمی نام شانرا بعنوان سرایشگر شعر مقاومت ثبت نمودند ، بخصوص پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ خورشیدی و سیل مهاجرت ها به خارج از کشور ، این روند ادامه یافت.
یکی ازین حماسه سرایان زنده یاد استاد سید فضل احمد پیمان می باشد که می توان او را از بانیان شعر مقاومت در نیم قرن اخیر دانست. هرچند او در دهه دموکراسی نیز برای مبارزه با نابسامانی ها و بیان دردهای جامعه و مقابله با بیعدالتی های روزگار چنین سروده بود :
مردان کار دیده چی تقریر می کنند
پنهان خورید رشوه که تعزیر می کنند
قاچاق و رشوه را نتوان سد باب کرد
این خواب راغلط زه چی تعبیر می کنند
نا جایز است نزد بزرگان مظاهره
بگریز ای پسر که تو را گیر می کنند
صد خانه را خراب نمایند خائنان
اقدام بهر خود چو به تعبیر می کنند
محروم ما ز شمع و حریفان مال را
از برق های صد شمع تنویرمی کنند
قومی به زور پول به منصب رسیده اند
قومی دیگر حواله به تقدیر می کنند
هرروز تیره روز تر از روز دیگری
باطل در این خیال که اکسیر می کنند
زور مقررات به ظالم نمی رسد
مشکل حکایتی است که تقریر می کنند
سید فضل احمد پیمان در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در روستای ملدان ولسوالی انجیل ولایت هرات دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در همان جا آغاز نمود. ودرکنار آن به آموختن کتب دینی و عربی پرداخت. گفته شده که مرحوم پیمان در رشته حقوق نیز تحصیل نموده بود.
از سن ۱۸ سالگی به سرودن شعر روی آورد وبیشتر به سرایش غزل می پرداخت ، اما با دگرگونی ها و باسامانی های سیاسی در کشور بخصوص اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی تغییر مسیر داد و به سرایش اشعار حماسی و انقلابی شروع نمود و با نام های پیمان و سوگوار می سرود.
او با گرفتن قلم و سرودن شعر های حماسی ، در حالیکه مبارزه اش را در مقابل نیروهای اشغالگر شوروی و جیره خواران شان آغاز کرد ، نه تنها در روشن ساختن اذهان عامه از یکسو و روحیه دادن به فرزندان صدیق میهن که در مبارزات مسلحانه سهیم بودند از سوی دیگر تلاش نمود، بلکه به این باور داشت که سرودن اشعار حماسی و بازتاب آن در میان مردم و بخصوص مبارزان مدافع وطن باعث تقویت روحیه آنان میگردد.
مرور بر لغزش های جمعی از مجاهد نما ها پس از سقوط رژیم کمونیستی در کشور هرگز نمی تواند حقانیت جهادگران پاک اندیش واقعی را نادیده بگیرد .
درین شکی نیست که با تأسف عده ای فرصت طلب باعث شدند تا ذهنیت عامه نسبت به جهاد و جهادگران واقعی تغییر یابد ، اما باید بخاطر داشت که آینده گان با مرور بر صفحات زرین تاریخ مبارزات اجداد و نیاکان شان میتوانند چهره های مضر و یا بعباره ای گرگانی که در لباس میش بعنوان رهبر و پیشوا با ظهور نامیمون شان باعث ویرانی کشور و بربادی ارزش های انسانی و بخاک و خون کشیده شدن بیشتر هموطنان ما شدند را بخوبی خواهند شناخت.
زنده یاد پیمان را علاوه بر شاعر بودن بعنوان نویسنده ، سیاستمدار و حقوق دان نیز می شناختند. او علاوه بر چاپ سه اثر منحصر به فردش بنام های « شام شهیدان ، نوای آزادی و توفان خون » ، ماهنامه ی فروغ انقلاب، نخستین نشریه ی چاپی در ولایت بادغیس را نیز تآسیس و بعنوان صاحب امتیاز آن کار کرد. او همچنین مدیریت مسئول ماهنامه ی پیام همبستگی در ولایت هرات را بدوش داشت .
مرحوم پیمان در دهه هفتاد خورشیدی به حیث رئیس دادستانی ولایت بادغیس مقرر شد و در اوایل دهه هشتاد بصفت مستوفی ولایت هرات و در اواسط همین دهه به حیث رئیس دادستانی ولایت هرات منصوب گردید و همچنین مدتی به عنوان سرپرست ولایت هرات ایفای وظیفه نمود. او بیشتر بخاطر سروده های حماسی اش شهرت یافت ، هرچند در انواع قالب های شعری چون قصیده ، غزل ، مثنوی ، قطعه ، رباعی نیز ید طولائی داشت.
او انسانی بود روشن ، فهیم و نهایت مهربان که با درک اوضاع ناهنجار وطنش و اقتضای زمان شخصآ به مبارزات نظامی علیه اشغالگران پرداخت و علاوه بر مبارزات مسلحانه، مبارزه با قلم را با سرودن اشعار حماسی اش بدوش گرفت و هرگز بخاطر مقام و رتبه ای به مدح و ثنای اربابان زر و زور وتزویر نپرداخت و با جرئت به مبارزاتش ادامه میداد.
او حتی در سروده هایش چه غزل ، دوبیتی و یا رباعی همسنگرانش و رهبران جهاد را به دوری از ستم ، کبر و غرور بیجا مخاطب قرار می داد:
مجاهد ! ظلم و بدکاری گناه است
ستمگاری و مکاری گناه است
کسی کو پیرو اسلام باشد
اگر او را بیازاری گناه است
****
مجاهد چشم مستت را بنازم
جبین حق پرستت را بنازم
خرامان می روی در جبههِ جنگ
کلاشینکوف دستت را بنازم
****
خوشا آهنگِ وحدت ساز کردن
گره از مشکل خود باز کردن
به بالِ اتحاد و همنوائی
به اوج آرزو پرواز کردن
****
خوشا در رزمگه مردانه مردن
غبار از چهره هستی ستردن
خوشا جام شهادت نوش کردن
میان سنگر حق جان سپردن
****
لباس جنگ در بر می کنم من
به جرئت عزمِ سنگر می کنم من
قوای نابکار شوروی را
برون از خاکِ کشور می کنم من
گفته شده که داکتر نجیب الله رئیس جمهور وقت افغانستان توسط یکی از نزدیکانش از پیمان میخواهد تا از سرودن اشعار انقلابی اش دست بکشد و در عوض پست مهمی در حکومت برایش داده میشود ، غافل از آنکه این درخواست نه تنها او را ازین کار باز نداشت ، بلکه مصمم تر ساخت تا بهتر و پخته تر بسراید.
سخن در مورد این شاعر حماسی ، مبارز و سروده هایش زیاد است ، اما به گفته استاد سخن زنده یاد خلیل الله خلیلی اکتفاء می کنیم که در وصف زنده یاد پیمان و محتوای شعر او چنین گفته است:
” سید سخنور، حضرت سوگوار! شور رسوا کن دشمن خونخوار و سوز ناله برانگیز گلگون قبایان وطن در اشعار خجسته تو، چندان مقام متعالی دارد که جای برای تحلیل و نقد ادبی بازنمیگذارد، اما به صراحت میتوان گفت که جزالت و انسجام و رعایت مقررات و ریزه کاریها و ظرافت ها در شعر شیوای تو، بیانگر همان سبک عراقی است که در دبستان هنرپرور، شاعر ساز، روح انگیز و جان آویز هرات، خواجه انصاری پایه گذاشته . “
و سر انجام این مرد فاضل و شاعر شورآفرین و مبارز در روز سه شنبه اول عقرب سال ۱۳۹۷ خورشیدی در شهر هرات درگذشت و پیکر پاکش در در گازرگاه شریف و در جوار پیرهرات خواجه عبدالله انصاری رح بخاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.
این هم نمونه ای دیگری از کلام آنمرحوم:
دریانوردِ پیر
من کیستم شناور بازو شکسته ای
در رهگذار سیل حوادث نشسته ای
غیر از خروش مدهش طوفان سهمگین
نشنیده مژده‌ای، ز لب پی خجسته ای
دلداده‌ای، فریفته‌ای، در هوای دوست
پیوند مهر از همه عالم گسسته ای
آزاده‌ای، ز بار تعلق بسان سرو
مجنون طراز سلسله برپای بسته ای
آزرده‌ای، ولی نه به آزار مایلی
دل خسته‌ای، ولیک دلی را نخسته ای
مستغنی از سیاست حکام بحر و بر
دریانورد پیر ز جان دست شسته ای
در احتضار، عمر به آخر رسانده‌ای
طرفی ز جان سپاری خود بر نبسته ای
از اهل این زمانه، سزاوار دوستی
کمتر سراغ دیده و بسیار جسته ای
از بخت در شکایت و از دهر تنگ‌دل
از آشنا ملول و ز بیگانه خسته ای
محروم زیست هرکه چو«پیمان» دراین وطن
یا سیم و زر نداشت یا دار و دسته ای
منابع :
۱ – دانشنامه آزاد.
۲ – یادداشت های وحید پیمان .
تاریخ نشر: شنبه ۱۹ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۸ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته به گذشته … شماره (۶)
بزمِ شعر
نوید آمد و گفتی دویده می آیی
شمیمِ عطر بهاران شمیده می آیی
اگرچه روی زمین بی رمق زبی نمکیست
ولی تو کانِ نمک را چشیده می آیی
بلی تو گفتی و بنوشتی و سرودی بسی
به طبق وعده سخن ها شنیده می آیی
غمین مباش که بهاررفتی وخزان شده است
تو نوبهاری به وقتش رسیده می آیی
درون قصر دلت گلشنی ز لطفِ خداست
شگوفه های هنر چیده چیده می آیی
تو (نعمتی) که به نعمت سرای دهکده ام
به دل نوازی این غم کشیده می آیی
بیا که موقع شعر و ترانه است و غزل
به بزمِ شعرِ« بشیر» با قصیده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
قصرِ دل
ببین که گفتی بیا ، با دودیده آمده ام
به جان و دل سخنانت شنیده آمده ام
بشیر آمدنم را ، رساند ، برگِ خزان
شمیم ِ عطرِ بهارت شمیده آمده ام
به هرطرف نظرانداختم چه بی نمکیست
که شورِ ، تلخی و تندی چشیده آمده ام
ز بسکه گفتم و بنوشتم و سرودم شعر
کسی که بشنودش ، می ندیده آمده ام
بهار رفتم و پاییز آمدم هیهات
دلِ شکسته و ، رنگِ پریده آمده ام
ولی بشیر ! به دل جا گرفته الفتِ تو
به دوش منتِ مهرت کشیده آمده ام
تو خود شهنشهء شعر آفرینِ قصر دلی
به خوانِ « نعمتت » اینک دویده آمده ام
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: جمعه ۱۸ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۷ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته …
شماره(۵)
به نام تیر و کمان
نوشته ای که گریبان دریده می آیی
چرا برادرِ من ، درد کشیده می آیی
اگرچه گفته ای بارها وخوانده ام بخدا
که از کجا به کجا ها پریده می آیی
مکن شکوه از این دیده گانِ کم بینم
که قطره قطرهِ اشکت چکیده می آیی
اگرچه منگ شدی از نوشته های دلم
به تارِ شعر حریری تنیده می آیی
یقین نما که غریبی ز یاد بُرده مرا
به حیرتم به سراغم رسیده می آیی
گمان کنم که دمی آمدی و رفتی باز
دوباره بار دگر چیده چیده می آیی
نوشته ای که وطن بینوا و ویرانست
تو زهر درد وفراقش چشیده می آیی
ز ناله های یتیمان و مادرانِ حزین
به پاس خون شهیدان تپیده می آیی
ز ناله های جگر سوز مادر و پدری
که ازفراق کمرِ شان خمیده ، می آیی
زبسکه مُشت به دندان هرلعین زده ای
شنیده ام که ز یوغ اش کشیده می آیی
اگرچه جامن و زنگش گرونموده بغیر
دوباره زنگی نوی باز خریده می آیی
به آن کسان که بخلوت کنند ز کارِ دگر
تو آشِ طنز ، به روغن پزیده می آیی
خلافِ حیلهِ طالب که دامِ پُر خطراست
گلوی مکر و ریا را بُریده می آیی
به پوز و چشم کج و کورِ رهبری ِبدش
به نامِ تیر و کمان با قصیده می آیی
اگرچه پای خرت لنگ و موترت پنچر
ولی خوشم که بسویم دویده می آیی
بیاکه آمدنت (نعمت) است برای«بشیر»
ز شهرِ شعر و ادب ، آرمیده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
فالِ نیک
نوشته بودمت ای نورِ دیده می آیم
شراب وشهد صحت را چشیده می آیم
بلای آمده بود و ولی بخیر گذشت
دوباره ناز بتان را کشیده می آیم
بشیر! آمدنم را به فال نیک بگیر
رباعی و غزل و با قصیده می آیم
دو روزه عمری که باقیست آمدم خدمت
قلم شکسته و قامت خمیده می آیم
خدا دهد اگرم قدرتِ نوشتن را
به خامه روحِ جدیدی دمیده می آیم
قیومی در سفرم خواند و لیک در حضرم
به عافیت سرِ غم را ، بریده می آیم
جناب افضلی حرف دلم بیان کرده
شکسته بالم و ، بی پر پریده می آیم
جنابِ نور! تشکر ز مهربانیِ تو
بلندِ دستِ دعای تو دیده می آیم
جناب حضرت آروین با سپاهِ قلم
ز عین و غینِ سیاست رمیده می آیم
ضیاء احمدی ! عرض ارادتم بپذیر
ز نو ر و نار ، گلی چید ه چیده می آیم
شفیقه جان که سعادت نصیب ما کرده
لبانِ شوق ، به دندان گزیده می آیم
عمر صدیق که در آرزوی آمدنم
ز انتظار ورا وا رهیده می آیم
درودِ ویژه به مستوره جان دهقان باد
صفای نغزِ پیامش شنیده می آیم
شریفی ! آمد ما چیده چیده از گل ِ ناز
ز عطرِ مهر و محبت شمیده می آیم
برکت ! از در و دیوار باردا برکت
شراب ِ نابِ سخن ، سرکشیده می آیم
جناب حاجی معروف دارد حسنِ نظر
ز لطف و مهرِ جنابش دویده می آیم
جناب محترم آن سیدی که خان آقاست
ز نمله پروری اش پٌر نشیده می آیم
جواد جان عطائی ! تشکر از لطفت
حدیثِ مهرٍ پیامت شنیده می آیم
نمی روم به سفر ، بلکه آمدم ز سفر
به پاسِ خاطر تیمور تپیده می آیم
ببخش راعی ! به جرمِ جواب ِ تیلیفونت
اگر بخواهی گریبان دریده می آیم
خلاصه چیزی رقم شد ز خامهء «نعمت»
که عمرِ صبر به آخر رسیده می آیم
نعمت الله مختار زاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: پنجشنبه ۱۷ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۶ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد مولانا نجیبی کرٌخی هروی شاعر ،
نویسنده ، خطیب ، مدرس و عارف نامی کشور.
قیوم بشیر هروی
۶ جون ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – آسترالیا
با ژرف نگری بر صفحات پربار تاریخ سرزمین ما به بزرگان و نام آورانی بر می خوریم که هرکدام شان از سرمایه های معنوی کشور ما بشمار می آیند. یکی ازین فرزانگان سخن گستر، زنده یاد مولانا غلام محمد نجیبی کروخی هروی ، شاعر ، نویسنده ، خطیب ، مدرس و عارف نامی کشور ما می باشد.
مولانا نجیبی در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در ولسوالی کرٌخِ ولایت ادب پرورِ هرات دیده به جهان گشود. علوم ابتدایی و دینی را نزد پدرش فرا گرفت و دوران ثانوی و عالی را در کرٌخ و بعدآ در هرات بپایان برد.
استعداد سرشار او به مطالعه وعلاقمندی اش به آموزه های دینی وکمال انسانی باعث شد تا به مطالعه کتب تکوین و تدوین بپردازد و در آموختن حکمت و معرفت اندوخته های فراوانی بدست آورد. این امر اورا بسوی حلقات معنوی کشاند و با شرکت در مجالس مثنوی خوانی شیفته حضرت مولانا گردید.
در این ارتباط استاد حیدر حمید مطلبی در مورد زنده یاد مولانا کرٌخی هروی نوشته است که در بخشی از آن چنین می خوانیم:
” آنان که سَری و سِری با مثنوی و حضرت مولوی داشته باشند، ناممکن است که سایۀ اندیشه‌های آن اندیش مرد بلند قامت، بر آنان سایه نیفکند. نجیبی نیز از این امر مستثنا نبوده است. مصاحبتْ با ملکوت نوردان دریا نوشی چونان مولانا، او را بر این بلندا نشانده است. مولانای کرٌخ ، به تبع مولانای جهانِ جان ، هماره خستۀ جدایی و ماندۀ دورماندن از اصلْ بوده است. او در نامه یی که به یکی از افاضل روزگار نوشت، در فرازی از آن چنین آورد :
« بشنو از نی چون حکایت میکند
از جدایی ها شکایت میکند؛
به سان نی‌ام بریده از نیستان، جدایِ از دوستان، شکسته نی یی که نی نوازی ندارد، وامانده یی که بی دل نوازی به سر می برد، چون کهنه کتابی به گوشۀ مسجدم گذاشته‌اند و چون شکسته شیشه یی بر سر قبری انداخته …»
او در چندین موضع، به تصریح، خود را دنباله روِ مکتب بزرگ تمدنی حضرت مولوی دانسته و افتخار کسب فیض از آثارِ اثرناک او را از ابلغ سعاداتِ خود تلقی کرده است . “
زنده یاد کرٌخی هروی را می توان بعنوان یک دانشمند به تمام معنا و عارف وارسته دانست که در حوزه های مختلف علمی ، ادبی و فرهنگی از احترام خاصی برخوردار بوده و شاگردان زیادی را در بخش های مختلف تربیت نمود.
مولانا کرٌخی را علاوه بر شاعر بودن ، عارف اعتدالگرایی می دانستند که پیروان زیادی داشت. او در سالهای اخیر عمرش در مسجد جامع شیخ الاسلام کرٌخ به حیث خطیب و مدرس کار کرد و به آموزش دادن جوانان و نویسندگی مشغول بود.
کتاب های « نخل کهن کرخ » و « مردِ مردستان » را می توان از جمله ِ مهمترین اثار ایشان برشمرد که مجموعه یی از یادداشت‌های منثور و منظوم بوده که به زینت چاپ آراسته شدند.
عتیق الله نجیبی نواسه ی مرحوم مولانا کرٌخی هروی در مورد پدر کلانش چنین می گوید:
« یکی از بزرگترین سجایای اخلاقی و صفات اجتماعی مولانا نجیبی این بود که دایما به خاطر منافع ملی و مردمی و دفع مفاسد از مردم می‌تپید و کوشش میکرد که مسئله‌ی شوم اختلاف در دایره‌‌ای که ایشان حضور داشتند ظهور نکند .»
اما با دریغ و درد این شخصیت علمی و عارف وارسته که در اواخر عمرش از بیماری سرطان رنج میبرد، سر انجام پس از چندین ماه مجادله با این بیماری بتاریخ دهم جدی سال ۱۴۰۲ خورشیدی جان به جان آفرین سپرد وجامعه علمی – فرهنگی کشور را سوگوار ساخت. روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
اینهم نمونه ای از اشعار آن مرحوم از کتاب صد شاعر معاصرهرات که بکوشش و گردآوری استاد ولی شاه بهره بچاپ رسیده ، اقتباس و خدمت خوانندگان محترم پیشکش میگردد:
حبیبِ سنگدل
شدم مریض و دو چشمم به راهِ یاران است
چو کشتِ دیمه که در انتظار باران است
به نزدِ اهل خِرد صحبتِ خِردمندان
چو نسخه یی که زحاذق دوا ودرمـان است
ولیک وضع زمان قابل تحمل نیست
که هرکه ره به دوپا رفته باشد انسان است
ظهور بشره‌ی ماشی دو پای و پهن ظفر
چنین تصورِ خالی نگاه یونان است
چکیده یی ز عناصر چو گشت صورت او
دمیده‌ی ز خدا طبق قولِ قرآن است
معلّمی به حقایق معظمی به ملک
خلیفه یی بخدا ، مُحسدی به شیطان است
خِرد چو ذره شگاف است وآسمان پیما
ولی به درکِ حقیقت جهول و نادان است
شکسـته پاست (نجیبی) برای خدمت خلق
گمان که دفترِ عمرش قریب پایان است
سپیده کرده‌ی موی و سیاه کرده‌ی روی
امید بسته به مـولایِ خویش رحمـان است
گــرم ببخشد وعفوم کند به رحمت خویش
بجاســت،اینکه خدا اهل عفووغفران است
ورم به قعر جهنم برد به عدل وحساب
سزاست همچومنی راکه اهل‌عصـیان است
غلام پیرم و مولا و مالک تحریر
خداست جلّ الهی که فضل واحسـان است
حبیب سنگ دلم گر نیامدی خیر است
که نزد سنگدلان این عمل فراوان است
منابع :
۱ – صد شاعر معاصر هرات ( استاد ولی شاه بهره).
۲ – دانشنامهِ هرات ( مقاله ای از استادحیدرِ حمید).
۳ – صفحهِ مولانا کرٌخی هروی (رح).
تاریخ نشر: پنجشنبه ۱۷ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۶ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته بگذشته …
شماره (۴)
بیا برادرِ من یارِ رنج دیده بیا
بیا که تیر جفا بر دلم خلیده بیا
سکوتِ مردمِ عالم برای چیست بگو
به یادِ مردمِ نالان و دل رمیده بیا
بیا بگو ز غریبی طفلکانِ وطن
که جمله دردِ یتیمی و غم چشیده بیا
بیا ببین که دلم ناله ها ز غم دارد
ز گوشه گوشه ِ آن خونِ غم چکیده بیا
بیا بگو ز پریشانی های بیوه زنان
به همنوایی اولادِ غم کشیده بیا
بهار آمد و رفت و نیآمدی و گذشت
خزانِ عمر رسیده دمِ سپیده بیا
چه دردناک وحزین است غصه های دلم
به سرزمینِ وطن ظلمتی رسیده بیا
بیا ببین که چه غوغاوشورومعامله ایست
به رأس دولتِ ما روبه ایست خزیده ، بیا
عنان مجلسِ ملی بدست قافله ایست
که دزد ورهزن وجانی درآن لمیده بیا
بیا ببین که ز طالب و شرِ حیله گران
حکایتی است که ازآن تارِ غم تنیده بیا
معاملات سیاسی به سر پناهِ من است
ترا برای خدا « نعمتا » دویده بیا
بیا ببین که « بشیر» بینواومسکین است
به آرزوی وطن قامتش خمیده بیا
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
اگر چه گفتمت ، ای نورِ دیده می آیم
برهنه پا و گریبان دریده می ایم
به تو، ز اولِ اول، نوشته ام ، که کجا
چگونه ام ، ز کجا ها پریده می آیم
ولی چه سود عزیزم ، که تو نمی خوانی
به تیغ خود ، سر خود را بریده می آیم
گمان کنم مرضِ پیری و فراموشی
مگر نگفته ، سراغت رسیده می آیم؟
مباد آمده ، اما ، خودت نمی دانی
شنو که بارِ دگر ، چیده چیده می آیم
من از خرابی میهن ، به تو رقم کردم
که زهرِ هجر و فراقش چشیده می آیم
ز اشک ِ سرد یتیمان و ، آهء بیوه زنان
چو نیمل بسمل و در خون تپیده می آیم
ز سوزِ سینهء مادر ، ز درد و رنج پدر
که سنگ خاره ، به دندان جویده می آیم
ز بسکه مشت ، به دندان گلبدین زده ام
همیشه میگه ، دوباره چریده می آیم
کنون که جامن وزنگش گرو به پاکستان
برایش از عربستان خریده می آیم
به جان عابدی جیره خورِ( آی اس آی)
سپاهء طنز و، گهی با قصیده می آیم
حضور طالبه سیمین بد بجلنک چتل
همیشه با نمک آشی پزیده می آیم
چراکه عکس جدیدش به صفحهء(ف.ب)
حجاب مد نوش را ، خنیده می آیم
اگر چه خینه جگان ، پشم باور سادات
ز نقطه نقطه به ریشش شقیده می آیم
کنون بجای خضابش زکاب میمالد
که من به ضربهء شعری،حصیده می آیم
به شکل و صورت ملا رؤوف تخم حرام
به قول عام ، شکم سیر، ریده می آیم
ز پوز و چشم کج و کوروقیچ فضل غنی
چه شعر های تری ، آفریده می آیم
قسم به پوپنکِ مغز گندهء ارشاد
که قشقه ها، به جبینش کشیده می آیم
ز استخاره گرِ خر دجال انگلیسی
دمش بریده به تیغ حدیده می آیم
کنون که پای خرم لنگ و ، موترم پنچر
پیاد ه، سینه و ، با سر دویده می آیم
(بشیر) آمدنِ«نعمت»است ومژدهءوصل
به نغزِشعر و ادب ، آرمیده می آیم
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: چهارشنبه ۱۶ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۵ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته به گذشته …
شماره (۳)
چه مژده ای بدلم نورِ دیده می آیی
تو با ترانه و شعر و قصیده می آیی
سراغ تو بگرفتم ز دوستانِ عزیز
شنیده ام که صبا با سپیده می آیی
من ا ز حضورِ عزیزان سعادتی دارم
که از برای رفاقت حمیده می آیی
(نیاز) و( نعمتِ پژمان) که همزبان منند
به همنوایی (مشکور) دویده می آیی
(الهه) وار به (ناهید) و (واصل) و( پونه)
ز قصه های دلِ شان شنیده می آیی
خوشم به( نور)و(حسامی) و(یعقوب) و(فرهاد)
به کوی (هارون) و(ترکان) تپیده می آیی
ز تیر جادوی (شهلا) که درمسیر تواست
اگر چه یکه و تنها خمیده می آیی
کویر حادثه را پشت سر گذاشته ولی
ز حادثات زمانه رهیده می آیی
چه ناله ها که بلند است به نینوای وطن
ز سوزِ دردِ یتیمان چشیده می آیی
چرا به خاک وطن روی صلح نمی بینیم
ز دردِ غربت و بیداد رمیده می آیی
تویی شهنشهِ شعر وغزل به نزد« بشیر»
که چون همای سعادت پریده می آیی
قیوم بشیرهروی
ملبورن – آسترالیا
بخواهی ، یا که نخــواهی ، به دیده می آیم
چو قطره اشکی ز غم ها ، چکیده می آیم
خـــزانِ عــمـر رسید و چـو بـرگ پائیزی
بــه آهِ ســـــردِ یـتـیـمان ، رسـیده می آیم
بـه درد و غـصه و سوز و گدازِ بیوه زنان
گهــی فــتـــاده و گــاهـــی خــزیده می آیم
ز چـــاکِ ســیـنــۀ مادر که در عزای پسر
جگــــر کباب و ، به دنـدان جویده می آیم
چو پایِ مــانـــده و ، بازوی خستۀ پدران
بــه دیـــــده خــــارِ مغیلان ، خلیده می آیم
بــه طبعِ بسته و ، با خاطــراتِ افــســـرده
کـــمـانِ قـــــامـتِ ، ســـروِ خـمیده می آیم
ز سرخِ گونــه و از ســردِ سینـــۀ معشوق
به زرد و گرمیِّ عاشـق ، سزیده می آیم
فــــلک کـــباب شــوی ع المی کباب کدی
که زهـــرِ هجــرِ وطن را چشیده می آیم
هـمـین بس است و ، ازین بیشتر مسوزانم
که جان بــه سِیر و بســی دل کفیده می آیم
وطن خـــراب شد از دستِ چند ، بازنگر
حــجــاب ، از رخِ شان ، برکشیده می آیم
ز جـــورِ طـــالب و بــیــدادِ گـلبدینِ خطـا
بــــرهـنــــه پـــا و گــریبان دریده می آیم
ز نــنــگِ عـــابــدیِّ سرخــمِ فــــلان شده
صــدای جــامن و زنگش ، شنیده می آیم
ز تـــنگــــران و هـم از نوکران و دلالان
بــــه افـتــخار ، ز تک تک بریده می آیم
به سازِاجنبی ، کرزی به رقص ، میگوید
بـــه هـــر درامـــه و فـلمی چلیده می آیم
چرا که خامۀ «نعمت» کنون به جولانست
دگر نه ، پـا ز گلـیـمـم ، کـشـیده می آیم
نعمت الله مختارزاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: سه شنبه ۱۵ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۴ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
پیوسته به گذشته …
شماره (۲)
شبی صدای دلم را ، شنیده می آیی
برای مرهم زخمم دویده می آیی
فغان و ناله بلند است ز روزگارِ فراق
برای وصل فراقت تپیده می آیی
شکسته بال و پر مرغِ بیقرار دریغ
به بال جان و دلت پر پریده می آیی
تو پادشه ی غزلخوانِ هم دیار منی
به بزم شعر و غزل نورسیده می آیی
سروده هایی قشنگت نشانِ مهرووفاست
ز روی صدق و صفا و عقیده می آیی
بیا ببین که بغربت گذشت عمر« بشیر»
تو نعمتی وچو« نعمت » دمیده می آیی
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
بـلــــی ، صـــدای دلــــت را شــنیده می آیم
بــه پــــا و پَـــر نـه ، ولــیکن بــه دیده می آیم
مفاصل آب، چو سیماب و خشک رگ رگ و پی
چـــو مـــــرغ بســــملِ در خــــون تـپـیده می آیم
تــــو ای شـــهـنـشــــۀ اقــلـیـمِ هـفـتگــانـۀ شعر
بـــــه بـــارگـاۀ حـضورت ، ســــزیده می آیم
گــــدای تـشــنه لـبــــم در کـَـوِیر حــادثــه هـــا
ســـحابِ فــاصــــلــه هــــا را دریـــــده می آیم
بـــه ســوءِ قصدِ من ، هـــردم فلک بــه صیادی
بـبـیـن کــــه هـمـچـــو غــــــزالِ رمـیده می آیم
( بشیرِ ) « نعمتِ » دیــدار ، می رسد به خیال
ز هست و ، بــود و ، نـبـودم ، رهـــیده می آیم
جــنــابِ مـــحــتــرمِ ( اکــبــرِ حـســامـی ) را
بـــــه شــــاهــــدی و قــضـاوت خَـنـیده می آیم
کـــه شـــایـــدم ز محـبـت ، بـبـخـشــدم فـخری
بـســـانِ ذره ، بــــــه خوشبختِ شِـــیده می آیم
پـسـنـد ( نازیِّ نـور ) و ( سـعـیـده جانِ وثیق)
چــو کُحلِ مِـــهــر، بــه چشمان کشیده می آیم
(کمنتِ ) (صالحه جـانِ وهــابِ واصــل ) را
ز بــــاغِ شــعــر و ادب ، چـیـده چـیـده می آیم
(حمیدِ ) محترم و، (ذکریا ) و ،( هــارون ) و
( نـیـاز ) و ( نـعمـت تـرکـان ) ،حـمـیده می آیم
( گلیِّ پونِـه ) و ( ناهـیـد ) و ، ( فِ احـراری)
حــضـورِ تـک تـک شــان ، بــا قـصـیده می آیم
ســپاس و حُـرمت و تکبیر و احــتـرام و دُرود
بــه خـوانِ « نـعـمـتِ » یـــاران پَــــزیده می آیم
نعمت الله مختار زاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: سه شنبه ۱۵ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۴ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
از نخستین روزهای ماه فبروری ۲۰۱۲ مشاعره ای داشتم با دوست فرهیخته و شاعر
گرامی جناب نعمت الله جان مختارزاده که متأسفانه مدت زیادی می شود از جناب
ایشان اطلاعی ندارم ، امیدوارم صحت شان خوب باشد و بزودی شاهد حضور
مجدد شان در جمع فرهنگیان بوده و از خوانش سروده های زیبای شان
لذت ببریم. با این امید تصمیم گرفتم روزانه بخشی ازین مشاعره را
خدمت شما خواننده گان گرانقدر پیشکش نمایم، هرچند قسمت هایی
از آن قبلآ بصورت پراگنده به نشر رسیده، امید مورد پسند
عزیزان واقع شود.
باعرض حرمت
قیوم بشیر هروی
چهارم جون ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – آسترالیا
قسمت (۱)
شبی به دربِ سرایت دویده می آیم
شکوفه های دلم چیده چیده می آیم
بهار حسن ت و بس عالمی دگر دارد
چو قطره قطرهِ باران چکیده می آیم
ز بس خمارِ می نابِ آن لبانِ تو ام
شراب شوق ترا سر کشیده می آیم
صدای ناله ی مرغِ شکسته بال و پرم
ز ماورای طبیعت شنیده می آیم
من ازسکوت سحرگه بدل هراسم نیست
برای دیدنت ای ماه ، سپیده می آیم
اجل اگر دهدم مهلتی برای وصال
بگو « بشیر» ز دل و جان تپیده می آیم
قیوم بشیر هروی
ملبورن – آسترالیا
شــبـی صــدای دلـت را ، شـنـیـده می آیم
بـــه کـوچه باغِ وجودت ، خـمـیـده می آیم
شکسـتـه بــــال و پَــرَم از جـفای جـبـرِ زمان
بـه بـالِ جان ، بـــه هــوایــت پریـده می آیم
خراب و بیخود و مستم ز زهرِ هجـــــر و فراق
بـــه فــرق فـــرقِ وجـــودم دویـده می آیم
چـمـن چـمـن گـــلِ خــاطــــر نـثـارِ مـرمـرِ تن
بــه روی بـســتـرِ خــوابـت خـزیـده می آیم
مـلــیـحِ لحــنِ تــو ، آبِ حیات می بخـشد
بــه کــام و حلـقِ وصالــت چکـیـده می آیم
بـه اقـتـفـای سرودِ ( بشیر ) ، از « نعمت »
بـه کــولـــه بــارِ ادب ، پُــر نشـیده می آیم
نعمت الله مختار زاده
اسن – آلمان
تاریخ نشر: یکشنبه ۱۳ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۲ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی اززنده یاد استاد نجفعلی رهبر،آموزگارتوانا وسخنرانِ زیبا کلام !
قیوم بشیر هروی
۲ جون ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – استرالیا
در میان فرهنگیان سرزمین ما، یکی هم زنده یاد استاد نجفعلی رهبر بود که از چهره های شاخص فرهنگی سرزمین پیرهرات بحساب می آمد.
مرحوم رهبر در ماه سنبله سال ۱۳۰۵ خورشیدی در شهر هرات چشم به جهان گشود.
تحصیلات ابتدایی ومتوسطه در مدرسه رشیدیه که از نخستین مدارس هرات بود آغاز و در اواخر حکومت نادر خان به اتمام رسانید.
پس از فراغت از تحصیل بحیث آموزگار در مدارس مختلف آن شهر شروغ به کار تدریس نمود و درجهت تعلیم اولاد وطن صادقانه کوشید و شاگردان زیادی را تدریس و تربیه نمود.
حدود دو دهه به این وظیفه مقدس ادامه داد و همچنین در سایر فعالیت های فرهنگی شهر هرات سهم بارزی داشت و در اکثر محافل فرهنگی و ملی که در دوران حکومت های ظاهرشاهی و جمهوری محمد داود برگزار میشد نقش فعالی ایفا می نمود.
زنده یاد رهبر بیشتر از سی سال بعنوان سخنران اصلی در بسا محافل رسمی در مسجد جامع هرات و استدیوم ورزشی آنشهر که با حضور مقامات مختلف دولتی و تعدادی کثیری از اهالی شهر برگزار میشد شرکت می جست .
ایشان با سخنرانی های پرشور خویش حاضرین را به وجد می آورد و تعدادی زیادی برای شنیدن خطابه هایش در محافل یاد شده شرکت میکردند.
او انسانی بود وارسته ، سخنرانی بود زیبا کلام و آموزگاری بود مهربان.
پس از کودتای ثور و تجاوز نیرو های ارتش سرخ شوروی در سال ۱۳۵۸ خورشیدی مانند هزاران هموطنش ناگزیر به ترک زادگاهش گردیده و روانه ی غربت سرای ایران شد و میتوان ترک وطن را برایش بعنوان ترک فعالیت های فرهنگی نیز تلقی کرد ، زیرا با مهاجرت به کشور ایران بنحوی گوشه نشینی اختیارنمود و دست از فعالیت های فرهنگی کشید.
مرحوم استاد نجفعلی رهبر علاوه به آموزگاری در تاریخ پژوهی نیز مهارت بسزایی داشتند و هرچند گفته شده که با مهاجرت به ایران از کارهای فرهنگی دست کشیدند ، اما مسئولیت یکی از دفاتر احزاب اسلامی را نیز تا زمان خروج نیرو های شوروی از افغانستان در شهر مشهد بدوش داشتند و خدمات زیادی به هموطنان مهاجر شان در ایران انجام دادند.
مرحوم رهبر را که ازدوستان پدرم زنده یاد استاد علی اصغر بشیر هروی بودند اولین بار در تشییع پیکر آنمرحوم در مشهد مقدس دیدم که مرحوم استاد عبدالکریم تمنا نیز از تهران تشریف آورده بودند و حضور داشتند.
زنده یاد رهبر انسانی بود آرام ، صمیمی ، خوش برخورد ونهایت مهربان.
این شخصیت بارز فرهنگی و آموزگار توانای میهن سر انجام بتاریخ ششم حمل ۱۳۹۳ خورشیدی در دیار غربت جان بجان آفرین تسلیم و پیکر پاک آنمرحوم پس از مراسم تشییع در بهشت رضای مشهد بخاک سپرده شد.
روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
تاریخ نشر: چهارشنبه ۹ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۲۹ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد محمد حسن هراتی ( شیرین سخن )
شاعر و نویسندهِ اهل طریقت
قیوم بشیرهروی
۲۹ می ۲۰۲۴
ملبورن – استرالیا
با مرور بر تاریخ پربار هرات به فرزانگانی بر میخوریم که هر کدام از آنها از جمله سرمایه های معنوی نه تنها آن خطه ادب پرور ، بلکه تمام کشور ما بحساب می آیند . یکی ازین فرهیختگان زنده یاد استاد محمد حسن هراتی معروف به شیرین سخن می باشد که از جمله خلفای طریقت حضرت شیخ الاسلام کرخ بود.
او شاعری بود زیبا کلام که نخست هراتی تخلص می کرد ، اما اشعار شیرین و دلپذیرش اورا به شیرین سخن مبدل ساخت.
آری ! محمد حسن هراتی ملقب به شیرین سخن فرزند زنده یاد عالم دین محمد حسین هراتی در سال ۱۲۷۴ خورشیدی درقریه باغ دشت ولسوالی انجیل ولایت زیبای هرات در یک خانوادهء ادبی و عرفانی چشم به جهان گشود.
علوم متداوله دینی را نزد پدرش فرا گرفت و در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در حلقه صوفیان طریقت پیوست و از محضر صوفی وارسته مرحوم میرزا محمد عمر مشهور به حضرت کرخ اجازه خلافت گرفت و در راه طریقت ریاضت فراوانی کشید.
از آنجاییکه توانست بعنوان یک شاعرخوش کلام و نویسندهِ توانا جایگاه اش را در میان اهل قلم باز کند، همکاری اش را با انجمن ادبی هرات آغاز نمود.نوشته های دینی ، ادبی ، عرفانی و اجتماعی او زینت افزای صفحات روزنامه اتفاق اسلام گردید که در بسا موارد مردم را به وحدت فرا می خواند.
او که انسان خوش قلب ، روشن ضمیر ، پاک طینت و صادقی بود از سوی حکومت وقت برای مدتی بحیث رئیس عمومی جنگلات هرات مقرر گردید که جنگلات بادغیس را نیز تحت پوشش قرار میداد و در منطقه ِ پسته لیق ایفای وظیفه مینمود و کارش را بنحو احسن و با علاقمندی و شایستگی انجام داد. چنانچه روزی در حالیکه سوار بر اسب از میان جنگلات میگذشت متوجه شد که شخصی درخت پسته اییرا بریده و درحال ساختن کندهء شخم زنی میباشد . بلادرنگ خودش را پایین انداخته و شخص مذکور را دستگیر و به مقامات امنیتی در شهر تسلیم داد و فورآ نامه هایی نوشته به همه اقوام ساکن در منطقه بشمول بزرگان ومتنفذین می فرستد و گویا آنها را به تشییع پیکر فرزندش که در راه پسته لیق شهید شده دعوت میکند که جماعت زیادی با گریه و شیون جهت شرکت در آن مراسم حضور می یابند.
مرحوم شیرین سخن در حالیکه با چشمان اشک آلود در میان مریدانش سخنرانی میکرد خطاب به حاضرین گفت : اجازه دهید قبل از ادای نماز جنازه برای آخرین بار با فرزند شهیدش خداحافظی کند. بعد در حالیکه همه با گریه و زاری اشک میرختند از میان تابوت تنه ی بریده شده ی درخت پسته را بیرون آورد و خطاب به مردم گفت :
” ای مردم ! این تنه ی درخت پَسته، گویا که فرزند شهید من است که بدست متجاوزین ودزدان پسته لیق قطع گردیده و به شهادت رسیده است وبدانید که این تنه ی درخت پسته برایم ازجسد فرزندم مهم تر وبا اهمیت تر است چون جسد فرزند فقط مربوط به من وتنه ی درخت بریده شده ی پسته، متعلق به هفده ملیون افغان هموطن من است “
بر مرگ درخت ناله بسیار کنید
نفرین به تبرزین و تبر دار کنید
مردم حاضر در صحنه که متوجه این تدبیر شیرین سخن شده بودند برای حفاظت از پسته لیق وعده ی همه جانبه دادند و بدین صورت دست چپاولگران یغماگر از محل کوتاه شد.
آری ! مرحوم شیرین سخن ، این انسان با تدبیر با این کارش بدرستی نشان داد که حس وطن دوستی و حفاظت از دارایی های عامه تا چه حد برایش باارزش است .
و اما اشعار مرحوم محمد حسن هراتی بحدی شیرین و جذاب بود که میگویند در بعضی از محافل که در حضور پادشاه کشور محمد ظاهر شاه برگزار میشد و مرحوم هراتی شعری میخواند همه بشمول شاه به پا می ایستادند و او را تشویق نموده وشاه میگفت : زبانت را باید بوسید.
اینجاست که او از آن پس به شیرین سخن معروف و شناخته می شود.
او سالها با اکثر نشرات کابل همکاری داشت و با شاعران و قلم بدستان توانای عصر خود چون استاد خلیل الله خلیلی ، استاد عبدالواحد بهره ، استاد عبدالعلی شایق ، الحاج محمد ابراهیم خلیل ، غلام حبیب نوایی ، مخفی بدخشی ، محجوبه هروی و تعدادی دیگر آشنایی و دوستی داشت و با بعضی از آنها مشاعره و تبادل اشعار داشت. چنانچه قصیده ای برای بانو محجوبه هروی فرستاد با این مطلع :
هزاران آفرین بر طبع شکر بار محجوبه
به حیرت رفته ام از دفتر اشعارِ محجوبه
و محجوبه هروی هم پاسخی نوشت به این مطلع:
زهی لطف کلامت صیقل زنگار محجوبه
بیان روشنت رونق فزای کار محجوبه
متأسفانه قصیده ای کامل آن در دسترس نبود تا به نشر برسد.
و اما استاد خلیلی که دوستی تنگاتنگ با استاد شیرین سخن داشت در:
کتاب : آثار هرات ، فصل پنجم ، بخش ح تحت عنوان حسن ( یا هراتی شیرین سخن) در مورد مرحوم شیرین سخن چنین میگوید:
” در سنه ۱۳۱۰ قمری (*) تولد یافته در باغ نظرگاه سکونت دارد در طریقت از خلفای حضرت کرخ و در شاعری از نویسندگان به سبک عصر حاضر است. گویا شاعری است قدیمی که طبعی جوان دارد و شعری روان اقتضای محیط و وضعیات دنیای امروزه مؤید روحیات ادبی او گردیده، قلم ، آقای هراتی را تا یک اندازه نقاد و شعر او را آزاد ساخته است . “
در بخشی دیگری چنین می افزاید:
” تا جایی که توانسته احساسات وطن خواهی و شرف نوع پرستی را در قالب شعر گنجانیده است. ما امیدواریم آقای حسن به این اقدام مسعود خود موفق آمده و سرمشق برای ادبیات آینده این محیط فراهم نماید. از اینجاست که طلبکاران ترقی ادبیات هرات، مانند مدیر روزنامه اتفاق اسلام آقای جویا و غیره او را (شیرین سخن) نامیده و همه می خواهند اسباب تشویقی برای حصول این مطلب حسن به حسن فراهم نموده باشند. “
مرحوم استاد خلیلی در ادامه از مشاعره ایکه با شادروان شیرین سخن داشت چنین یاد می کند:
(مشاعره ای که با این عاجز نموده)
از طبع شکسته من نسبت به فوت پدر
اوصبا که این فلک حقه باز پرنیرنگ
کند عذار افق را به خون خود گلرنگ
سپاه صبح فرازد علم به کشور زنگ
نوای مرغ سحر پر شود به صد آهنگ
کشد ز مقدم خورشید ناله های انین
نسیم صبح سعادت وزد ز طرف چمن
درد ز شوق گل سرخ حیب تا دامن
فتد ز بلبل ا فسرده در چمن شیون
صدای گریه آب آید از سوی گلشن
به باغ لرزه در افتد ز شور آن و این
الا نسیم سحر پیک پی خجسته من
انیس خاطر ناشاد و روح خسته من
به جویبار امل نو نهال رسته من
صفای این دل محنت کش شکسته من
تو ای مسیح که بخشی مرا حیات نوین
برو به باغ نظرگاه ببر پیام مرا
رسان به شاعر شیرین سخن کلام مرا
ببر به انجمن دوستان تو نام مرا
سپس به حضرت او عرضه ده سلام مرا
بگوی عرض ارادت ز خاک تا پروین
که ای یگانه سخن سنج نکته زای هرات
ادیب فاضل و دانشور رسای هرات
تویی که گشته مضاعف زتو بهای هرات
تویی که طبع بلند تو در فضای هرات
گشاده بال چو طیاره بر سپهر برین
نه درخورتو بود ای تو صدر بزم سخن
که همچو صبح کشیدی از دوستان دامن
گرفته ای چو یتیمان به کنج خانه وطن
برای مرگ پدر همنشین رنج و محن
شدی شکسته و افسرده و نزار انین
ز نظم دلکش نغزت دماغ ما تر کن
بیا و باز حکایات دوستی سر کن
ز در درآ و شبستان ما منوّر کن
دماغ مجلس روحانیان معطر کن
به لطفِ طبع بکن کام تلخ ما شیرین
گهی به عشق بتان یاد جام و باده بکن
گهی سخن ز رفیقان شوخ ساده بکن
گهی وظیفه خود را از این زیاده بکن
برای مملکتت خدمتی اراده بکن
به عهد شاه فلک قدر آسمان تمکین
بیا که از می وحدت زنیم جامی چند
به شاهراه محبت دویم گامی چند
به صبح وصل مبدل کنیم شامی چند
کنیم با قلم خویش اهتمامی چند
مگر چو شعله زنیم آتشی به چرخ برین
بیا که ما و تو از آب و خاک افغانیم
چو مرغکان بهشتی ز یک گلستانیم
دو سر کشیده در آغوش یک گریبانیم
دو یار همدل و هم مذهب و سخندانیم
تو پیر زنده دل و من جوانک غمگین
بیا که ما و تو جویا شویم جویا را
مساعدت بکنیم آن جوان دانا را
نهیم بر کف خود خامۀ توانا را
برای خدمت ملت زبان گویا را
چنان کشیم که لرزد ز ما زمان و زمین
(جواب حسن هراتی )
شبی سیاه و معنبر چو طرۀ شبرنگ
فلک به نجم درخشان چو خانه ارژنگ
گرفته کشور گردون ز شاه خطهٔ زنگ
نشانده ثابت و سیار هر کجا سرهنگ
کشیده کوکب مریخ لشکر خونین
سپیده دم که فرازد به کوه دشت کمر
صبا که خیمه بر افراشت خسرو خاور
گرفته شکل زمرد چو گنبد اخضر
ز خواب ناز برآورد سر تمام بشر
شود ز خون جوانان ما وطن رنگین
ورق ورق بجهد برگ لاله سیراب
دهد زنور معارف خبر به شیخ و به شاب دار
رسد بزمزه مخلوق فکرت و آداب
بداند آن که نداند طریق راه صواب
ز درس و بحث فروزد فروغ دین مبین
گهی طواف جوانان نیک زاده کنم
گهی زیارت گلچهرگان ساده کنم
گهی ستاده شوم خدمت فتاده کنم
گهی که تشنه شوم میل جام و باده کنم
هزار جام بنوشم به هر شبی تخمین
تمام روی زمین چون ز یک پدر باشند
ز نسل آدم و حوا همه بشر باشند
چرا به کینه و بر ضد یکدگر باشند
ز بس که در پی آشوب منتشر باشند
دلم گرفته ز اوضاع شور روی زمین
دمی که در همه جا دین و لفظ یکسان شد
ستاره های درخشنده ای نمایان شد
بنای ظلم به شمشیر عدل ویران شد
تمام روی زمین سربه سر مسلمان شد
شود خروج شه صاحب الزمان تعیین
دهان دشمن دین تا به گوش پاره کند
به هر طرف که به چشم بصر نظاره کند
به جای میش بسی گرگ در قناره کند
به خائنان وطن یک به یک اشاره کند
که این سزای شما نیست بدتر است از این
به اوج م حفل صنعت چو من اداره کنم
جهان کهنه فرسود را عماره کنم
به طرح دلکش مرغوب برج و باره کنم
از این محیط پر از یاس غم کناره کنم
بساط ظلم کنم جمع از یسار و یمین
برو به یار (خلیلی) سلام ما برسان
که ای ادیب سخن سنج شاعر افغان
منم به خدمت تو بنده آشکار و نهان
به سان سوسن آزاده با هزار زبان
دهان به مدح و ثنای تو کرده ام شیرین
ندیده ام به جهان چون تو عارف الکن
خصوص که تو تو تو میگویی حه حه حه حسن
قه قند یا شه شکر یا گشاده د دهن
هه هی هلا به بیا باش دلبر مه مه من
له لکنه دهنت هست عقده پروین
اگر چه شعله زد آتش نخست بر جانم
میان نار محبت نموده بریانم
به راه دوست خلیلم نموده قربانم
ز درفشانی این دوستان نمیدانم
که در جواب چه گویم برای آن و به این
یکی گرفته ز جانم یکی ربوده نفس
یکی فکنده به دامم یکی نهاده قفس
یکی نشسته به پیشم یکی ستاده به پس
من ار به خانه سلامت روم ز دست دو کس
به زور قوت بازوی خود کنم تحسین
هزار شکر که ما از نژاد انسانیم
ز پود و تار محبت به عشقه پیچانیم
به جویبار حقیقت چو آب جریانیم
به فکر ملت مظلوم خویش گریانیم
به سان ابر بهاری به فصل فروردین
اگر که سرور جویا ز ما نشد جویا
زنیم چنگ به دامان عروه الوثقى
کنیم انجمن عارفانه ای بر پا
که جز خرد نبود هیچ اندر آنجا جا
به هم مشاعره سازیم شعر های متین
هراتی کرد چو از شعر و شاعری توبه
به شاعران زبر دست همسری توبه
به نزد مردم دانا سخنوری توبه
به هیچ کس ننمایم برابری توبه
که شعر بنده ندارد تلازمی چندین
از استاد شیرین سخن دو اثر بنام های مولود نامه و دٌرِ یتیم به زیور چاپ آراسته شده و ده اثر قلمی باقی مانده که هنوز اقبال چاپ نیافتند.
یکی از نواسه های آن مرحوم ، بانو (پروانه شیرین سخن) که خود نیز شاعر است در مورد پدر بزرگش چنین می گوید:
” مرحوم شیرین سخن در انواع قالب های شعری چون : غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، مخمس، و‌مسدس مهارت داشت.
چنانچه در قالب مسدس اثری بنام مولودنامه دارد که به زیور چاپ مزین گردید و یکی از بهترین منظومات وی پیرامون میلاد فخر کاینات حضرت محمد رسول الله(ص) میباشد، قرار اقرار خودش با استفاده از مطالب و مدارک یکصدو ده جلد کتاب تفسیر و تاریخ در سال ۱۳۲۱ شمسی برشته نظم در آورده که معروف ترین اثر منظوم هراتی است.”
پروانه شیرین سخن می افزاید:
” دو اثر (عشق احمد) و (رهنمای چشتیان) نزد بنده موجود می باشد که بزودی تحت عنوان دیوان هراتی شیرین سخن به دسترس اهل شعر و طریقت قرار خواهد گرفت.”
محترم استاد ولیشاه بهره در مطلبی پیرامون استاد هراتی شیرین سخن در مورد کتاب دٌرِ یتیم آنمرحوم چنین میگوید:
” (کتاب دُر یتیم ) اثرسرایشی استاد شیرین سخن است که زندگانی پیامبرعظیم الشان اسلام در آن به صورت عالمانه با سوز وگداز فروانی ، به رشتۀ نظم آورده شده است .”
همچنین می افزاید:
” شیرین سخن از جملۀ دوستان و ندیمان استاد بهره بود که مرثیه ی لوح مزارش ، سرایش وی است.”
از مرحوم استاد هراتی شیرین سخن دو پسر و دو دختر بجا مانده که تنها یکی از پسرانش بنام محمد یاسین علاقمند شعر و ادبیات بوده و نواسه اش نیز راه پدر بزرگش را در پیش گرفته و شعر می سراید.
وی از دوستان نزدیک زنده یاد استاد خلیل الله خلیلی شاعر مشهور کشور بود، چنانچه بعد از وفات شیرین سخن، استاد خلیلی سروده ای شیوا بر لوح مزار وی سروده و حک گردیده است.
از وی دو پسر و دو دختر بجا ماند و تنها از بین آنها محمد یاسین به شعر و ادبیات علاقه مند بود.
و سر انجام این شخصیت بارز و فرهیخته در سال ۱۳۳۸ خورشیدی جان به جان آفرین سپرد و در حضور تعدادی کثیری از مردم بشمول مقامات دولتی ، علماء ، مشایخ و صوفیان در جوار آرامگاه خواجگان خلوتی به خاک سپرده شد و مرثیه ای توسط زنده یاد استاد خلیلی سروده شده که بر سنگ مزار آنمرحوم حک شده است.
روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد
اینهم چند سروده از مرحوم شیرین سخن که تقدیم حضور شما خوانندگان محترم میگردد:
جوابِ سرخ
هرکس که خورد از دم شمشیر آب سرخ
در عرصه وجود کند انقلاب سرخ
روز مصاف از دهن توپ آتشین
دانم که می دهد به مخالف جواب سرخ
جانم فدای آن که به شهر سخن کشد
از نوک خامه یک رقمی پیچ و تاب سرخ
از بس که دشمنان وطن گشته شور چشم
بالا نمی توان ز رخ این دم نقاب سرخ
هر صبحدم به جای عرق دست روزگار
باشد به روی دختر دهقان ، گلاب سرخ
روزی قضا به گردن رشوت ستان کند
از عکس خون بیگنهانش طناب سرخ
مَنْعَم مکن ز باده « هراتی » به آشکار
نوشد به یاد روی وطن از شراب سرخ
رشوت مگیر
ای نامه های مقصد، ما را جواب کن
پای مراد عالمی اندر رکاب کن
تاکی به باغ ناله کشد بلبلِ حزین
ای غنچه یک مراتبه ترک نقاب کن
بر شاخ گل میان چمن چهره بر فروز
از پرتو جما ل جهان آفتاب کن
بیکارگی و کاهلی و تنبلی و ضعف
یک سو گذار در پی صنعت شتاب کن
نه ترس از خدا و نه شرم از خلایق است
ای دزد روز خانه مردم خراب کن
رشوت مگیر ازکس و ناکس به مکر و فن
از مال مردمان تو بسی اجتناب کن
هر دم کند مبارزه با صنف رشوه خوار
جانم فدای شاعرک ِ انقلاب کن
بیدار گشته است چو موسی تمام خلق
پندم « هراتیا » بشنو ترک خواب کن
برگزیده از کتاب مثنوی (عشق احمد)
ز موجودات عالم بینی هرچند
همه صورت بُوَد معنی خداوند
زقاف عشق معنی قیل وقال است
مبارک باد وقت شکر حالست
چو عاشق بگذرد از قیل و قالی
رسد آنگه به یک دریای حالی
تمنای وصال دیدن آرد
ز باغ آن هوا گل چیدن آرد
سر مویی از آن خالی نباشد
دلش هرگز به بی حالی نباشد
بیان عشق چون از من شنیدی
بسرحد ظهور او رسیدی
منابع :
۱ – محمد حسن هراتی شیرین سخن – ( بانو پروانه شیرین سخن ).
۲ – حسن یا هراتی شیرین سخن – ( زنده یاد استاد خلیلی الله خلیلی ) .
۳ – برگی ازتاریخ پرافتخار وماندگار بزرگان شهرما – ( محترم استاد ولی شاه بهره ).
نوت : عناوین اشعار از متن سروده ها انتخاب شده .
(*) – تاریخ تولد ۱۳۱۲ قمری برابر با ۱۲۷۴ خورشیدی صحیح میباشد نظر به یادداشت بانو پروانه شیرین سخن.
تاریخ نشر: یکشبه ۶ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۲۶ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد حاجی محمد اسماعیل سیاه ِ
سپید اندرون
قیوم بشیر هروی
۲۶ می ۲۰۲۴
ملبورن – استرالیا
هرگاه تاریخ پربارخطه ی ادب خیز و هنرپرورهرات را با ژرف نگری ورق بزنیم ، نه تنها در هر فصل آن ، بلکه در هرصفحه ی از آن به فرزانه مردی بر می خوریم که در بٌعد های مختلف سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی زحمت کشیده و افتخاراتی آفریده اند. یکی ازین شخصیت ها شاعری بود بذله گو و شوخ طبع که در زمان سلطنت چندین پادشاه از امیر حبیب الله خان گرفته تا محمد ظاهر شاه زندگی کرد.
این شخصیت نامدار کسی نبود جزء حاحی محمد اسماعیل سیاه فرزند آخوند زاده ملا عبدالاحد که در سال ۱۲۳۶ خورشیدی در ولسوالی کرخ ولایت هرات دیده به جهان گذاشت.
از تحصیلات حاجی اسماعیل سیاه اگرچه معلوماتِ دقیقی در دست نیست ، اما او توانسته بود خودش را در جایگاهی برساند که علاوه بر سرودن شعر بعنوان یک سیاستمدار آزادیخواه نیز شناخته شود.
او بمدت دوسال به حیث حاکم غور که در آنزمان از توابع ولایت هرات بود نیز خدمت نموده است.
مرحوم حاجی اسماعیل علاوه بر سیاه با القابی چون سپید اندرون و گوزٌگ نیز شناخته میشد که در پایان بعضی از سروده هایش می نوشت و از محبوبیت خاصی در میان مردم برخوردار بود.
او در حالیکه بعنوان شاعر طنز نویس و بذله گو در میان مردم شناخته می شد در میان درباریان نیز به صفت یک شخصیت با نفوذ فرهنگی سیاسی یاد می شد که در بذله گویی و شوخ طبعی حریفی نداشت، تا جاییکه در محافل دربار همیشه از جانب حاکمان ، والیان و بزرگان با رسوخ دعوت می گردید و همه در تلاش بودند تا اورا در بذله گویی و شوخ طبعی شکست دهند ، اما او آدمی بود حاضر جواب و برایش فرقی نمی کرد که طرف مقابل او چه کسی و در چه رتبه و مقامی قرار داشت و کمتر اتفاق می افتاد که شکست بخورد هرچند باری از یک کودک نیز شکست خورده بود.
جا دارد درین قسمت دو حکایت مشهوری را که در کتابِ (سیاهِ سپید اندرون) نوشتهء دکتور عبدالغفور آرزو آمده بیاوریم که نشانه شکست و پیروزی حاجی میباشد:
” روزی حاکم شهر کابل به هرات می آید و همراه با اسماعیل سیاه برای خوردن پکوره به بازار می رود ، والی در حال خوردن پکوره است و اسماعیل در حال خوردن چوریدن استخوان ، والی که در حال پکوره خوردن است با استفاده از فرصت خطاب به اسماعیل سیاه می گوید:
شما هراتی ها که این همه استخوان می خورید ، پس سگ های شما چی می خورند؟
حاجی بلافاصله جواب می دهد: پکوره.
در مواقعی نیز حاجی تلاش کرده تا کس یا کسانی را بخنداند و همزمان به شوخی شکست دهد ، اما بر عکس آن اتفاق افتاده است. بطور مثال روزی کودکی در حال جمع آوری قشاد( سرگین حیواناتی مانند خر و گاو) بود.
حاجس از کنارش رد شد و به شوخی رو به کودک کرد و گفت :
اگر من هم سرگین کنم جمع می کنی؟
کودک گفت نه !
حاجی پرسید چرا؟
کودک گفت :
مادرم مرا توصیه کرده است که سرگین خر پیر را جمع آوری نکنی.”
از مرحوم حاجی اسماعیل سیاه دو اثر معروف باقی مانده که نخستین اثرش بنام دیوان شاعر با کوشش مرحوم عبدالرحیم خان نایب سالار والی وقت هرات که شوهر خواهر زنده یاد استاد خلیل الله خلیلی بود در هرات به چاپ رسید ، اما پس از مدتی توسط وابستگان حکومت بطور کامل جمع آوری شد .
اثردیگرش (گرگ و شغال) نام دارد و در بعضی جا ها ( سگ و شغال) معرفی شده که در قالب مثنوی ودر حدود ۶۲۷ بیت دارد. این اثر در انتقاد از حاکمیت شاه امان الله خان سروده شده و به زوایای مختلف آزادمنشی او در مقابله با استبداد دینی ، خرافات ، قانون شکنی ، بی امنی ، فحشا ، بی عدالتی و غیره نابسامانی های آن دوران می پردازد که بیانگر احساس پاک و بی آلایشانه ِ آن شاعر گرامی می باشد.
از شوخ طبعی و بذله گویی مرحوم حاجی اسماعیل سیاه که بگذریم تمامی اشعارش تبلوری است از افکار آزادیخواهانه و آزاد منشانه او در مقابله با حاکمین زمانش . گفته شده که مشروطه خواهان وقت به نسبت انتقادات تند و بی باکانه اش اورا واجب القتل دانسته بودند.
ناگفته نباید گذاشت که شوخ طبعی مرحوم حاجی اسماعیل سیاه زبان زد خاص و عام بوده و حتی با گذشت تقریبا ۸۰ سال از وفاتش هنوز هم در اذهان عامه نامش پابرجا و قابل احترام است.
آری ! سرانجام این شاعر گرامی و خوش طبع ما در چهارم عقرب سال ۱۳۲۴ خورشیدی جان به جان آفرین تسلیم و به دیار ابدی شتافت و پیکر پاکش در جوار زیارتگاه حضرت صاحب کرخ بخاک سپرده شد.
روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
اینک نمونه ای از کلام آن مرحوم را که در شماره بیست و یکم سال اول جریده معروف ترجمان مؤرخ پنجشنبه ۱۴ سنبله ۱۳۴۷ خورشیدی برابر با ۵ سپتمبر ۱۹۶۸ میلادی بچاپ رسیده بود تقدیم حضور شما خوانندگان محترم می نمایم:
فریاد نارسا
بخ بخ باین سیاست و هی هی به این نفاق
عصمت ز خانه گم شده و فرش از اطاق
بر ما همیشه رسم مساوات جاری است
از پیش روی سیلی و از پشت سر قفاق
هر جای هر که را که بینی ز ضرب دزد
از پای لنگ باشد و از دست خود چلاق
هر شب کشیک دارم و هر روز مرد کار
اکنون تفاق را که کند فرق از نفاق
فریاد ما بسمع وزارت نمی رسد
داریم همچو طفل به حلقوم خود خناق
مستوره همچنان به در و کوی می رود
از سر فکنده معجر و از پای خود دولاق
ساق و سرین برهنه و مقطوع آستین
خوشحال ناظری که نظر می کند به ساق
« گ…گ » دوسال مانده زعیش تو یا سه سال
بر … جفت می فکن و بر … وت طاق
مرحوم حاجی اسماعیل سیاه
منابع:
۱ – هفته نامه فکاهی ، سیاسی ، انتقادی و اجتماعی ترجمان سال اول.
۲ – ویکی پدیا – دانشنامه آزاد.
تاریخ نشر: جمعه چهارم جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۲۴ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد فیض محمد عاطفی هروی ،
شاعر طنز پرداز و خوش کلام کشور.
قیوم بشیر هروی
۲۴ می ۲۰۲۴
ملبورن – آسترالیا
یکی دیگر از فرزانگان شیرین کلام سرزمین ما شاعریست بذله گو ، نویسنده ایست خوش قلم و طنز پردازیست توانا بنام فیض محمد عاطفی هروی.
استاد فیض محمد عاطفی هروی فرزند میرزا خیر محمد در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در شهر هرات دیده بجهان گشود، هرچند بعضی ها سال تولدش را ۱۳۰۶ خورشیدی گفته اند.
او تحصیلات ابتدایی را در مکتب بابا ولی مست آغاز و بعدآ در لیسه رشدیه ادامه داد و سپس وارد دانشگاه نظامی کابل ( حربی پوهنتون) گردید .
با وجودی که در دانشگاه نظامی به تحصیل پرداخت ، اما علاقمندی اش به ادبیات اورا بسوی شعر و ادب کشانید و دیری نگذشت که بعنوان یک نویسنده به مطبوعات روی آورد و اشعار طنزی اش جلوه گر قلم سحرآمیزش گردید.
اشعارش را در قالب مثنوی و طنز می سرود.
روی آوردن او به اشعار طنزی و انتقادی او را در صف طنز پردازان ماهر کشورقرار داد وقلم به بیان ناهنجاری های جامعه به زبان طنزگرفت وبا طنز های انتقادی اش اربابان زر و زور و تزویر را هدف قرار داد.
در اکثر آثارش صدای آزادی خواهی و دفاع از عدالت اجتماعی را میتوان حس کرد. سخنش را بی پرده و بدون واهمه بیان می کرد.
او پس از پایان تحصیلات نظامی بحیث مدیر مسئول مجله اردو و همینطور ریاست نشرات وزارت دفاع و ریاست مطبعه عسکری کار کرد.
مهمترین اثر استاد عاطفی را که بصورت طنز منظوم چندین بار اقبال چاپ یافت بنام ( آیینه محیط ) میباشد که کاستی ها و نارسایی های حکومت ظاهر شاهی را با صراحت لهجه بیان نموده .
او که با روحیه آزادی خواهی قلم بدست گرفته بود در یکی از سروده هایش خطاب به پادشاه ( محمد ظاهر شاه) چنین میگوید:
خطاب به شاه
ای شاه جوان چرا به خوابی
مفتونِ کدام لعل نابی
رنگ تو پریده از غمِ کیست
اشک تو روان به ماتم کیست
دلداه ی قامتِ کی هستی؟
آشفته ی طلعت کی هستی ؟
تو عالم و مقتدا ولی چٌپ
تو شاهِ جوان و شانه ها کٌپ
حکام تو خون خلق خوردند
عمال تو مال جمله بردند
از بسکه گدا شده است ملت
محکومِ فنا شده است ملت
بدخواه تو گشته افسرِ تو
با خون تو تشنه عسکر تو
از بدو جلوس تا به این دم
بر مسند جم نشسته بی غم
در راهِ مقام و قوم و توده
کاری که تو کرده ای چه بوده ؟
مردم دلِ بی قرار دارند
از نزد تو انتظار دارند
چون دست تو بر کنار باشد
مارا ز که انتظار باشد
گیریم که نیتِ تو پاکست
فکرتو به اعتلای خاک است
دانستگیت چه سود دارد
چون سیرِ عمل نمی سپارد
ای شه به خدا توکلی کن
زین بی خبری تحولی کن
بردار بساط خود سری را
منسوخ نما ستمگری را
آیین فساد را بر انداز
از عدل صلای علم انداز
فرهنگ ضعیف را جوان کن
برنامه ی تازه را عیان کن
از سینه ی کوهسارِ میهن
بیرون بنما هزار معدن
بیکاری و فقر را دوا کن
آزادی خلق را عطا کن
برعکس خویش مهربان شو
تو شاه جوانی و جوان شو
آنها که ترا مدیحه گویند
یا راهِ خوش آمدِ تو پویند
زنها مخور فریب شان را
بر دارِ رژیم و تیپِ شان را
کاین ها همه مارِ آستین اند
آمادهِ فرصت و کمین اند
خواهند در این بساط ِ یغما
از راهِ فریب و رمز و ایما
همچو پشک و بساطِ دنبه
بر مقعد ما کنند سنبه
منظورهمه گرفت وخورد است
کوتی و اتو مبیل فورد است
دیو اند ولی به شکلِ انسان
گرگ اند ولی به رنگ چوپان
همدست مشو به حزب خایین
از قهر خدا مباش ایمن
با قدرت و ثروت و صداقت
سهل است ترقی و سعادت
امروز تو اعتبار داری
سرمایه و اقتدار داری
یک جنبش مختصر به کار است
یک حرکت با ثمر به کار است
آری ! مرحوم استاد فیض محمد عاطفی با چنین روحیه ای زیست و قلم بدست گرفت و هرگز زبان به مدح و ثنای حکام عصرش نگشود. مجموعه ی (آیینه ی محیط ) که گفته می شود اولین بار تو سط مرحوم استاد اثیر هروی به زینت چاپ آراسته شد نمایانگر فصاحت کلام اوست که بی باکانه نوشت .
آنچه در را می توان در آثار اکثر طنز پردازان و طنز نویسان به درستی درک کرد و دید روحیهِ نترس آنهاست که بدون ترس و واهمه قلم بر میدارند و بعباره ای بخاطر بیان ناهنجاری های جامعه در مقابل حاکمان عصر شان می نویسند ، که استاد عاطفی مرحوم نیز یکی ازین قلم بدستان بود که در مقابل نارسایی ها و مشکلات موجود عصرش با قلم منتقدانه اش نظام حاکم ظاهر شاهی را نشانه گرفته بود.
مقالات فراوانی در مورد زنده یاد استاد عاطفی توسط نویسندگان سرزمین ما نوشته شده ، چنانچه در بخشی از مقاله ی جامعی که توسط استاد گرامی محترم محقق عبدالغنی نیکسیر در سالهای اخیر عمر آن مرحوم به رشته ی تحریر درآمده چنین می خوانیم:
” او بیاد می آورد که در کنارش کسانی چون شایق ، فکری ، عطار ، غواص ، توفیق ، مایل ، بشیر هروی ، صابر هروی ، مشعل و مانند ایشان بوده اند ، که باید گفت همدوشی با ایشان چه خاطراتی خجسته را بذهنش تداعی میکند .
عاطفی با همه این پیشکسوتان معاشر و مباشر بوده واز تبار این نسل بشمار می آید، که از کارکردهای آنها فیض ها برده و ثمر ها برگرفته است .”
روان همه این عزیزان شاد و خشنود باد.
مرحوم عاطفی هروی علاوه بر شاعری و نویسنده گی در هنر موسیقی نیز علاقمندی خاصی داشته و گفته می شود در نواختن تنبور و هارمونیه نیز مهارت داشته است.
و سرانجام این مرد وارسته و روشن ضمیر و آزادمنش بتاریخ پانزدهم حوت ۱۳۸۹ خورشیدی جان به جانان سپرد و رخ در نقاب خاک کشید. روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
منابع :
۱ – تارنمای افغان موج ( مقاله ی از استاد نیکسیر).
۲ – بی بی سی فارسی.
۳ – تارنمای مشعل ( مقاله ی از دکتور حمیدالله مفید).
تاریخ نشر: دوشنبه ۳۱ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۲۰ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
بمناسبت سی و هفتمین سال شهادت استاد شهید عزیزالله مبشر.
خاک کشورم امشب رنگ دیگری دارد
هر طرف بخون خفته تازه پیکری دارد
ز آتش نفاق و کین آه و ناله می بارد
کودک و زن و مردش دیده ای تری دارد
میکشند به خاک و خون بس ستاره ها هردم
آسمان نیلگونش ماه و اختری دارد
از سکوت مرگبارش غصه و غم است پیدا
هر طرف دلی پر خون گریه مادری دارد
قیوم بشیر هروی
۳۱ ثور ۱۴۰۳ خورشیدی
ملبورن – آسترالیا
در شرایطی که سیل بنیان کن جهل و ظلمت با نظرات ،افکار و عقاید باطله اش موج فزاینده ای را برای تسلط بر ارزش های والای انسانی در تمامی اکناف عالم روی دست گرفته و هر آئینه می خواهد بشریت را به گودال نیستی و نابودی بکشاند و اصول و پایه های مکتب انسانیت و نهضت های آزادی بخش را فرو ریزد و با همکاری همه جانبه ی مثلث شوم استعمار ، استحمار و استثمار، این برده فروشان حرفه ای به طرق مختلف در تلاش اند تا ملت های محروم را به زیر یوغ خویش بکشانند ، انسان های آگاه با درک حقایق عینی جامعه در مقابل مکتب ، وطن ، ناموس و فرزندان خویش احساس مسئولیت نموده و دست به قیام و مبارزهء همه جانبه می زنند .
آری ! با کودتای منحوس هفتم ثور ۱۳۵۷ خورشیدی که آغازی بود برای اشغال کشور عزیز ما توسط ارتش سرخ شوروی و به وجود آمدن جو اختناق و خفقان آور بر سرزمین ما ، جنبش های خود جوش مردمی تشکیل یافته ، دست به قیام زده و به مبارزه علیه استبداد و بیدادگری پرداختند . مقاومت سرسختانهء نیروهای آزادیبخش در سرتاسر افغانستان شدت گرفت و بیش از یک ونیم میلیون انسان جان های عزیز شانرا دراین راه فدا نمودند . در میان این فداکاران و جانبازان قهرمان یکی نیز استاد شهید عزیزالله مبشر بود که با تلاش های پیگیر و سازمان یافته به مقاومت در مقابل نیرو های مستبد و مزدور اجنبی پرداخت تا بالاخره جان عزیزش را دراین راه فدا نمود.
آری ! استاد شهید مبشر در سال ۱۳۲۷ خورشیدی در یک خانوادهء فرهنگی ، مؤمن و متدین دیده بجهان گشود که اورا عزیزالله نام نهادند. پدر مرحومش همت علی نام داشت که در تربیهء سالم فرزند دلبندش سعی فراوان بخرچ داد و او را در سن ۶ سالگی شامل مکتب نمود.
عزیزالله مبشر در حالیکه هنوز پانزدهمین بهار زنده گی اش را سپری ننموده بود دست اجل سایهء پدر را از روی سرش گرفت و با مرگ پدر مسئولیت سرپرستی فامیل بدوش او افتاد و ناگزیر نصف روز را برای امرار معاش کار مینمود و نصف دیگر روز را به تحصیل می پرداخت.
شهید مبشر از لیسهء مرکزی امام صاحب کندز فارغ التحصیل شد و نسبت معاذیری نتوانست به تحصیلاتش در پوهنتون ادامه دهد تا اینکه در سال ۱۳۵۱ شامل دارالمعلمین عالی کندز شده و در پایان به حیث استاد در لیسهء مرکزی امام صاحب مقرر گردید و ایفای وظیفه می نمود.
او انسانی بود آگاه ، سخنرانی بود ورزیده که با فصاحت کلام حرف میزد و نویسنده ی بود توانا .
شهید مبشر که با جمعی از جوانان روشنفکر و همدوره اش برای مبارزه با افکار و ایدیالوژی مارکسیستی حلقهء مبارزاتی را تشکیل داده بود در سال ۱۳۵۵ توسط رژیم استبدادی داود خان دستگیر و روانهء زندان دهمزنگ گردید. بعد ها او را به اتهام قیام سال ۱۳۵۳ افسران اردو به زندان پلچرخی کابل انتقال دادند. پس از رهایی از زندان در سال ۱۳۵۷ و در جریان مبارزات افتخار آفرین مردمی به شمولیت در حزب حرکت اسلامی افغانستان در آمد. مدتی را بحیث مسئول فرهنگی در شهر کابل ایفای وظیفه نمود و سپس عازم ایران شده و نخست بحیث مسئول فرهنگی حرکت اسلامی در دفتر زابل تقرر یافت و بعدآ بحیث مسئول کل دفتر زاهدان کار می نمود . پس از آن مدتی بحیث معاون شورای عالی در داخل کشور مقرر شد و همزمان عضویت شورای مرکزی و عضویت شورای سرپرستی شرطه الخمیس را در ایران بدست آورد تا اینکه در سال ۱۳۶۵ در جمع هیئتی با همراهی مرحوم آیت الله ساجدی از طرف شورای مرکزی حرکت اسلامی افغانستان به داخل کشور اعزام گردید تا اینکه بتاریخ ۱۴ ثور ۱۳۶۶ در جریان مأموریتش در یک کمینی که توسط عده ای خود فروخته برنامه ریزی شده بود ، جام شهادت را سرکشید و به دیدار معبود شتافت .
بلی ! امروز در فقدان از دست دادن انسانی قرار داریم که ۳۷ سال قبل جان شیرینش را فدای مکتب ، کشور ومردمش نمود تا انقلاب اسلامی مسیر درستش را بپیماید و به سرمنزل مقصود برسد ، اما آنچه درنهایت بدان مواجه شدیم شوربختانه با سقوط رژیم منحوس وخودفروختهء کابل و تشکیل نخستین دولت مجاهدین درکشور نه تنها درد های مردم ما پایان و زخم های شان التیام نپذیرفت ، بلکه سرآغازی شد برای درد ها و زخم های چرکین و ناسور دیگرکه متآسفانه هنوز هم به شدت و حدت خودش ادامه دارد و با تأسف هزاران پدر و مادر دیگر داغدار از دست دادن جگرگوشه های شان شدند.
آنچه واضح و مبرهن می باشد، اینست که شهدای ما برای این جان نباختند که عده ای جا طلب به مقام و رتبه های حکومتی برسند و همه چیز را به فراموشی سپرده و بجای دفاع از خون های پاک شهدائ عزیز ما ، درعمل پا روی خون هایشان بگذارند. نمیدانم چه کسی پاسخگوی این همه خون های به ناحق ریخته شده در سرزمین افغانستان خواهد بود؟ آیا جنگ های ویرانگر و تباه کن پس از سقوط رژیم کمونیستی در افغانستان و ریختن خون های بسیاری در نقاط مختلف کشور توسط آنعهده از کسانی که بنام اسلام به جنگ و خونریزی ادامه دادند را چگونه میتوان توجیه نمود؟ ملتی که بزرگترین دشمن دین روس نابکار را توا نست به زانو در بیاورد چرا اینچنین هدف نامردانی قرار بگیرد که با نام اسلام و مسلمان کاری را انجام دادند که با تآسف مردم ما در چنین شرایط سخت و دشواری قراربگیرند که مجبورشوند بگویند خداکفن کش سابق رابیامرزد !
راکت باران کابل توسط نیروهای وابسته به حکمتیار را کسی از یاد برده نمیتواند ، جنگ های تنظیمی و ده ها مورد دیگر که هرکدام برگی از تاریخ سرزمین ما را سیاه نموده را هیچ کسی نمیتواند فراموش کند .
درین شکی نیست که تمام این بدبختی ها با کودتای منحوس ۷ ثور ۱۳۵۷ خورشیدی آغاز شد ، اما کار هاییکه توسط نیروهای به اصطلاح اسلامی از هشتم ثور ۱۳۷۱ خورشیدی بدینسو صورت پذیرفت ، آنهم بنام مسلمان ، سیاه ترین اوراق تاریخ سرزمین ما را رقم زد.
آری ! این دردی است که امروزه دل های میلیون ها انسان را می آزارد ، بسا جای تآسف و تأثر است که پس از آنهمه فداکاری ها امروزه در وضعیتی قرار بگیریم که به مراتب بد تر از زمان کمونیستان باشد. واقعآ جای تأسف است !!!
آیا این اعمال خیانت به خون های ریخته شدهء شهدای عزیز انقلاب تلقی نمی شود؟ چه کسی پاسخگوی این حوادث ناهنجار خواهد بود؟
ناگفته نباید گذاشت که مدیریت غلط و ناسنجیده توسط حکومت های سه دهه اخیر در کشوربود که زمینه سازتشکیل نیروهای ارتجاعی بنام طالبان را رقم زد و در فرجام دیدیم کرسی هاییرا که چند روزی بدان تکیه زده بودند را نیز با زد و بند های خاینین ملی در اگست ۲۰۲۱ به طالبان سپردند و یکبار دیگر دردی بر درد های هموطنان ما بخصوص بانوان سرزمین ما که نیمی از قشر جامعه را تشکیل می دهند، افزودند.
این حقیقت را نمیتوان کتمان کرد و از آن چشم پوشی نمود ، زیرا همه آنهاییکه پس از سقوط حکومت کمونیستی درافغانستان تا تسلیم دهی کشور به نیرو های ضد فرهنگ طالبانی مسبب همه رنج ها و نابسامانی های کشور و مردم مظلوم و دردیده ما تا ایندم هستند و در فردای قیامت از الف تا یای شان که بنحوی درین بدبختی ها سهیم بودند می بایست پاسخگوی آنچه بر هموطنان ما تحمیل شده خواهند بود. بدون شک خون های بناحق ریخته شده ای شهدای عزیز ما چون حلقه های دار بر گردن هر یک از قدرت طلبان خواهد شد.
در پایان با درود بر روان پاک شهدای وطن ما ، سالروز شهادت استاد شهید عزیز الله مبشر را را خدمت فامیل محترم ایشان ، همسنگران و سایر هموطنان عزیز تبریک و تسلیت عرض نموده ، روان آن بزرگمرد را شاد و خشنود می طلبم . روحش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
و اینهم فرازی از وصیت نامهَء استاد شهید عزیزالله مبشر خطاب به هموطنانش :
و تو هم ای خواهر و ای برادر!
ای اسارت ناپذیری که در قرن بیست حماسه آفریدی و با دست خالی بزرگترین دشمن خدا ، روس را در افغانستان انقلابی بپای میز محاکمه کشانده ای ، بدان که مسئولیت تمام نشده است ، زیرا هنوز خون های بناحق ریخته شدهء ما نخشکیده ، هنوز مرهمی بر قلب مجروح دردمندی نهاده نشده است ، هنوز نفاق های تباه کن نه تنها از جامعهء ما محو نگردیده که رو به افزایش است و هنوز … و هنوز هم پنجه های خون آشام ظالمین و بیدادگران گلو های ضعیف مظلومین را خفه نموده و همه صدای عدالت و آزادی خواهی را می خواهند خاموش نمایند وهنوز با وجود گذشت مدت زیادی از انقلاب اسلامی ما نمیشود حق را حق گفت و باطل را باطل زیرا معیاری برای شناخت حقایق ضد زور در جامعهء ما دیده نمی شود ، ملت آنقدر شکنجه شده و تازیانه خورده اند که عاد ت نموده اند حق را باطل گفته و باطل را حق اعلان نمایند ، زیرا قدرت در دست ارباب باطل است و هنوز …
شهید استاد مبشر
اینک مرثیه اییرا که چند سال قبل سروده بودم
خدمت شما پیشکش می نمایم:
آزادهِ دوران
ای دریغ آن مردِ با ایمان کجاست
آشنای مکتب و قرآن کجاست
راد مردی بود در فصل جهاد
با وفا ، با عهد و با پیمان کجاست
داشت با علم و صفا اندیشه ای
با تواضع یاورِ خوبان کجاست
بود در شام سیه چون کوکبی
آن درخشان چون مهِ تابان کجاست
استادی بود با فضل و کمال
آن « مبشر» عاشقِ انسان کجاست
شد شهید در سنگر کار و عمل
ای «بشیر» آزادهِ دوران کجاست
تاریخ نشر: شنبه ۲۹ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۸ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
شادروان شریف رشیدیان
انالله واناالیه الراجعون
با نهایت تأسف و تألم درگذشت نابهنگام جوان خوش قلب و مهربان شادروان شریف رشیدیان ( داماد خواهرما ) را که بر اثر یک حادثه ترافیکی در ایران جان به جان آفرین سپرد به همسرعزیز آنمرحوم ، برادر گرامی اش و باقی فامیل های بشیری، رشیدیان ، بشیر و سایر فامیل های وابسته تسلیت عرض نموده از خداوند متعال برای مرحومی بهشت برین و برای بازماندگان صبر وشکیبایی تمنا داریم.
باعرض حرمت
محمد مهدی بشیر
و
قیوم بشیر هروی
شریفِ مهربان
پیک اجل گرفته است شریفِ مهربانِ ما
غصه بدل نشسته است در غم ِ این جوانِ ما
دردِ فراق او چنان شعله زده به جسم و جان
آخ که چه ناله است بلند به ظاهر و نهانِ ما
خنده به لب همیشه بود با همه مهربانی ها
بار سفر چو بست و رفت از دلِ کهکشان ِ ما
همسر و کودکش چنان دیده بدر نشسته اند
این چه مصیبت است خدا میانِ آشیانِ ما
شادیِ روح این عزیز همیشه آرزوی ماست
صبر و تحمل ای « بشیر» بر دلِ ناتوانِ ما
قیوم بشیر هروی
۱۷ می ۲۰۲۴
ملبورن – آسترالیا
تاریخ نشر: سه شنبه ۲۵ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۴ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد محمد ناصر رهیاب
یکی از نخبگان فرزانه و پژوهشگر
وارستهِ خطهِ ادب پرور هرات
قیوم بشیر هروی
۱۴ می ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – استرالیا
شادروان محمد ناصر رهیاب فرزند مرحوم میرزا غلام رسول بتاریخ سوم عقرب سال ۱۳۳۳ در روستای برناباد ولسوالی غوریان ولایت هرات در یک خانوادهء مرفه و علاقمند به فرا گرفتن دانش و ادب چشم به جهان گشود.
پدرش که از بزرگان جامعه بشمار میرفت رئیس بلدیهِ غوریان و ارباب روستای برناباد نیز بود و ازین رو لقب « ارباب رئیس » را برایش داده بودند. فرزندش را شامل مکتب ابتدائیه برناباد نمود و همزمان معلم خانگی هم برایش گرفت که شخص بسیار مسئولیت پذیری بود که در اکثر دروس مکتب کمکش می نمود.
او علاوه بر مکتب به مسجد محل هم میرفت و ظرف یک ماه مؤفق شد روخوانی قرآن کریم را به پایان برساند و بعدآ نزد مولانا ابو نصر برنابادی قرائت قرآن کریم را آموخت.
پس از پایان صنف ششم در امتحان کانکور شرکت نموده و با اخذ نمرهِ بالا به مکتب ابن سینای کابل راه یافت ، اما نسبت دوری از فامیل با مخالفت پدرش مواجه شد و ناگزیر شامل دارالمعلمین هرات شد که از مکاتب برتر هرات بود.
با فراغت از دارالمعلمین بعنوان اول نمره عمومی و پس از سپری نمودن امتحان کانکور هرچند میتوانست به نسبت گرفتن نمره بالا به هر رشته ای که میخواست شامل شود ، اما ترجیح داد به رشته ادبیات فارسی هرچند د راوایل علاقه ای نداشت ، شامل شود.
مرحوم استاد رهیاب درینمورد چنین می گوید:
” به صنف فاکولتۀ ادبیات و علوم اجتماعی که نشستم آهستهآهسته خوشم آمد و گفتم اکنون که سرنوشت مرا به اینجا کشانده بیا یکی از همین رشته ها آن را بخوانم، در فاکولتۀ ادبیات و علوم اجتماعی سال اول را عمومی خواندم و از سال دوم رشته بندی می شد، کسانی که اوسط نمره های شان بلند بود، ای بسا به رشتۀ ژورنالیزم می رفتند؛ مگر با آن که اول نمرۀ عمومی این فاکولته شده بودم به آن رشته ای که دیگران سرودست می شکستند، نام ننوشتم و به صنف ادبیات دری پای گذاشتم. در دوسال نخست، ازین که در پهلوی کسانی نشسته بودم که از شعر و ادبیات کله های شان پر بود و از این شاعر و نویسنده حرف و حدیث داشتند و از آن دیگری چیز چیزهایی می دانستند احساس حقارت می کردم و تحت فشار روانی بسیاری بودم. کتاب های درسی را خیلی خوب یاد داشتم و در آزمون ها نیز بالاترین نمرات را به دست می آوردم؛ مگر کمتر چیزی غیردرسی به یاد داشتم. دار و ندارم در محدودۀ همان کتاب های مکتب و مطلب هایی بود که در کتاب های درسی می خواندم. ازین که شماری از هم صنفی هایم شعرهایی از این یا آن شاعر را می خواندند، و مباحث ادبی راه می انداختند و اظهار نظرهای دربارۀ دیدگاه هایی که از سوی استاد در صنف پی افکنده می شد، داشتند، سخت به خود می پیچیدم. از آن جایی که یکی از ویژه گی های شخصیتی من این بود که همیشه می خواستم برجسته تر و توانمند تر از دیگران باشم، در پی چاره ای دیگر برآمدم، نمی خواستم از سوی هم صنفی یان دست کم گرفته شوم؛ چرا که گاهی این بر و اون بر،داشته هایم را پشت سر میخانیک می گفتند: «عجب اول نمره یی لام تا کام چیز دیگری نمی داند. این ها انگیزه هایی در من پدید آوردند، مرا تکان دادند تا از خواب غفلت خود بکاهم بخوانم و بخوانم تا کم از کم از همین شرمنده گی بیرون آیم. ساعت ها غرق مطالعۀ کتاب های ادبی بودم کتاب های زیادی در راستای ادبیات فارسی از شعر و داستان گرفته تا نوشتارهای پژوهشی را می خواندم و نکات ارزنده را یادداشت می کردم. زمانی گذشت دیدم از بسیار شاعران و نویسنده گان چیزهای بسیاری به حافظه سپرده ام و گپ هایی در این یا آن راستای ادبیات در چنته دارم. ازین پس به راه افتادم و توانستم قلم به دست گیرم، بنویسم و احساس کنم که پیگیرانه و با برنامه کار می کنم و می توانم برای خود کسی بشوم. “
استاد رهیاب با کسب درجه لیسانس تحصیلاتش را به پایان رسانید و بحیث استاد مؤسسه عالی تربیه معلم استخدام و بتدریس ادبیات فارسی دری پرداخت .
زمانیکه امتحان ماستری فارسی و پشتو برای اولین بار در افغانستان برگزار میشد از میان ۲۰۰ تن شرکت کننده تنها شش تن پذیرفته شدند که استاد رهیاب یکی از آن شش نفر بود.
زنده یاد استاد رهیاب همزمان با دوره ماستری، در حالیکه در رشته ء تحصیلی اش شامل کار دولتی بود از هرات به مؤسسهء عالی سید جمال الدین افغانی درکابل تبدیل شد و تا کودتای کمونیستی ۱۳۵۷ بحیث استاد شعبهء زبان و ادبیات دری کار کرد.
با دگرگونی های سیاسی در کشور بهانه گیری ها آغاز گشت و او را بعنوان معلم جزایی به مکتب متوسطه محمود ایوب خان فرستادند.
بعدها با تأسیس اکادمی علوم افغانستان ، به کوشش یکتن از همکلاسی های دورهء ماستری اش به عضویت علمی انستیتیوت زبان و ادبیات دری اکادمی علوم افغانستان تقرر یافت و با تلاش شبانه روزی و شرکت در تمام سیمینارها و کنفرانس های زبان و ادبیات فارسی تلاش نمود تا مقالات متعددی بنویسد تا بتواند جلب توجه سایرین را کسب کند.
در چنین شرایطی فیصله دولت براین شد تا تمام اعضای اکادمی علوم باید به خدمت سربازی بروند و او ناگزیر پس از مدتی بکابل رفت و در قوای پانزده زرهی پلچرخی کابل مشمول و بمدت یک سال و چهارماه د مرکز مخابره خدمت کرد و با آدم های متفاوتی از هر گوشه وکنار کشور برخورد تا اینکه در پایان سال ۱۳۶۰ خورشیدی با ترخیص از عسکری به کار قبلی اش برگشت و عضو علمی اکادمی علوم افغانستان شد و پس از چند ماهی مدیر مسئول مجله خراسان ارگان نشراتی انستیتیوت زبان و ادبیات دری شد و بمدت شش سال درین سمت باقی ماند و مؤفق شد درین مدت تیراژ مجله را از ۲۰۰ شماره به ۶۰۰۰ شماره برساند. در همین ایام دچار بیماری سرطان شد و برای عمل جراحی به اروپا رفت .
در حالیکه بعضی از نزدیکانش به نقل قول از داکتران میگفتند که چنین مریضانی بیشتر از ۴ – ۱۲ ماه زنده نمی مانند. اما روحیه قوی استاد رهیاب او را چنان پابرجا نگهداشت که با توکل بر خدا چنان به مطالعه و نگارش آغازید که هیچ کس گمان نمی کرد.
او سفر پژوهشی اش را در باره سید جمال الدین افغان بنام خطیب بزرگ و داستان نویس « کوچک » آغاز کرد که در مجله ژوندون به نشر میرسید. و همین امر باعث شد همه بشمول کسانی که توقع زنده ماندنش را نداشتند با تعجب بدو بنگرند. اما استاد رهیاب با ایمان راسخی که به خداوند داشت همچنان به کارها و تلاش های روزمره اش افزود.
بعدا ها دچار حمله قلبی شد و باز برای تداوی بخارج از کشور رفت و داکتران که زنده ماندنش را معجزه میدانستند ، موجب شد تا با روحیه قوی به کارش ادامه دارد ، تا اینکه در سال ۱۳۶۸ خورشیدی بصفت استاد شعبه دری در دانشگاه نو بینیاد در هرات به تدریس بپردازد.
در سال ۱۳۸۳ خورشیدی برخلاف میل باطنی اش بحیث معاون علمی دانشگاه تقرر یافت ، اما پس از ۸ سال از سمتش استعفا داد . نظر به حوصله مندی ، صداقت ، پشت کار و دانشی که آن مرحوم داشت با استعفایش مخالف صورت گرفت و حتی برایش ریاست دانشگاه را پیشنهاد کردند ، اما او زیر بار نرفت و بالاخره استعفایش پذیرفته شد.
اما قبل از استعفایش در حالیکه هم معاون دانشگاه بود وهم استاد با تأسیس دانشگاه غالب از او خواسته شد تا پس از وقت رسمی بعنوان مشاور این نهاد تحصیلی با آنها همکاری کند، و او هم پذیرفت.
در سال ۱۳۹۸ خورشیدی در یک انتخابات سری و مستقیم بعنوان رئیس دانشگاه غالب انتخاب گردید
استاد رهیاب علاقمندی خاصی به پژوهش داشت و چنان غرق ادبیات و فرهنگی دری شده بود که هرگز احساس خستگی نمیکرد وشب ها تا دیروقت بیدار بود ، مطالعه میکرد . می نوشت . بقول خودش که میگوید:
هرگز بیاد ندارم شبی را که قبل از ساع ۲:۰۰ بخوابم.
استاد رهیاب در حالیکه برایش همیشه میسر بود تا همراه با خانواده اش به یکی از کشور های مرفه جهان زندگی کند ، اما ترجیح داد تا در وطنش باقی بماند و تا جاییکه برایش مقدور است به جامعه فرهنگی وطنش خدمت کند.
چنانچه خودش میگوید:
” یکی از دل چسپی هایم این است که می خواهم در اجتماع و سرنوشت مردم کشورم نقش مثبتی داشته باشم و تا آنجا که میسر بوده به یاری خداوند، کارهایی کرده ام، هرچند راه هایی را که باید می رفتم را نرفته ام و کارهایی را که باید می کردم را نکرده ام، فراوان اند. “
او علاوه بر استادی در دانشگاه ، پژوهشگری و کارهای اداری در بخش های مختلف دیگر نیز خدمت کرده که میتوان به بعضی از آنها در اینجا اشاره نمود:
سر محقق در اکادمی علوم و مدیر مسئول مجلۀ خراسان
عضویت هیئت رهبری انجمن ادبی هرات
عضویت هیئت رئیسه ای اتحادیه شعرا و نویسندگان در کابل .
یکی از بنیاد گراران شورای متخصصان و معاون این نهاد اجتماعی .
آموزش رایگان داستان نویسی به دختران شهر .
در زندگی نامه اییکه توسط مرحوم استاد رهیاب نوشته شده ، در مورد آثار و نوشته هایش و همکاری خانواده اش در این راه چنین آمده:
” چندین کتاب نوشتم، که شماری از آنها چاپ شده اند مقاله های فراوانی در نشریه های معتبر و نامعتبر، در داخل کشور و خارج نشر کردم که بیشتر این نوشتارها در راستای ادبیات شناسی هستند نظریۀ ادبی، نقد ادبی و سبک ادبی، این را هم بگویم اگر معاونت و تشویق خانواده به ویژه خانم من نبود، هرگز نمی توانستم چنین پژوهش هایی را به جامعۀ زبانی فارسی دری پیش کش کنم.
زمانی که سرباز بودم نخستین مقاله ام را با نام زمان در فعل دری به اکادمی علوم فرستادم تا در مجلۀ خراسان چاپ کنند؛ مگر سخت به آن تاختند؛ زیرا زمان همخوانی نداشت از همین رو، آن نوشتار را چاپ نکردند، پسان ها که یکی از دوستان مدیر مسؤول مجله خراسان شد، محبت کرد و آن را به چاپ رساند. این نوشتار، نه تنها در افغانستان بل در ایران نیز درنگ کردنی به شمار آمد و تاکنون یکی از بهترین نوشتارهایی است که از خامه ام تراویده است. از پا ننشسته این رخ داد ناگوار مرا از کار نینداخت بل انگیزه ای شد بیشتر پژوهش و کار کنم؛ در سمینارها، کنفرانس ها و سمپوزیم ها اشتراک چشم دوختنی داشته باشم که حاصل این تلاش ها همان شد تا زمانی فرا برسد که مدیران مسؤول مجله ها بارها و بارها، با خواهش و پافشاری از من بخواهند، مقاله ای بفرستم تا به چاپ برسانند؛ یعنی آن کسی که نوشتارهای او بدون وسیله و واسطه هرگز روی چاپ را نمی دید به چنان جایگاهی دست یافت و نام و آوازه یی به دست آورد که هر مدیر مجله ی میخواست نام او را خواننده گان در مجله اش پیدا کنند. این داستان را برای دانش جویانم بارها و بارها گفته ام از برای این که تا بدانند جوانی دورانی است که هنوز توانایی شما شناخته و برجسته نشده بی گمان این امر سبب می شود دست آوردها و نوآوری هایی به چشم نیاید و نادیده گرفته شود؛ مگر آنگاه که با تلاش و سخت کوشی بتوانید جای گاه ویژه ی برای خود پیدا کنید و در آن استوار بایستید؛ درنگی از پا ننشینید بروید آگاهانه و مسؤولانه گام بردارید بی گمان به جاهایی می رسید. شاید دشوارتر به نشر برسد، مگر بدون چشم داشت می شود، از یاد مبرید که میدان داران گذشته گاهی سد راه تان می گردند؛ زیرا می ترسند که جای گاه خود را از دست خواهند داد؛ مگر می توانید از این وادی نیز بگذرید و آنان ناگزیر شوند، حضور شمار را در کنار خود بپذیرند: رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند. “
از استاد رهیاب اثار فراوانی به یادگار مانده که تعدادی از آنها اقبال چاپ یافته و یکی از آثارش نیز تحت عنوان « شعر، هنر زبانی زیبا » در ایران بعنوان کتاب سال شناخته شد.
سایرآثارش قرار ذیل میباشد:
۱ – سبک‌شناسی.
۲ – سپیده‌دم .
۳ – داستان‌نویسی.
۴ – نقد ادبی.
۵ – گره به باد مزن.
۶ – سامان‌گرایی در نوشتار دانشگاهی.
و ده ها مقاله تحقیقی و پژوهشی .
و سرانجام این استاد بی بدیل و فرزانه بتاریخ ۸ دلو (بهمن) ۱۴۰۲ خورشیدی دار فانی را وداع و رخ در نقاب خاک کشید ، روحش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.
منابع :
۱ – خبرگزاری عقاب – زندگینامه استاد محمد ناصر رهیاب
۲ – خبرگزاری وطن .
تاریخ نشر: دوشنبه ۲۴ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۳ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
سرازیر شدن سیلاب های اخیر در نقاط مختلف کشور باعث گردیده تا ضرر های
مالی و جانی فراوانی به هموطنان عزیز ما وارد شده و تعدادی از آنها جانهای
شیرین شانرا از دست بدهند، ضمن عرض تسلیت و ابراز همدردی با
خانواده های قربانیان ، روح جان باختگان عزیز را شاد، برای
مجروحین شفای عاجل وبه خانواده های محترم شان صبر
و شکیبایی تمنا دارم و اینک سروده اییرا بدین
مناسبت خدمت شما پیشکش می نمایم .
قیوم بشیر هروی
ملبورن – استرالیا
سیلاب غم
سیل آمد و گلانِ وطن را تکید و برد
در همدلی به خشم طبیعت دوید و برد
این گرگ بی حیا به چراگاه ی ما رسید
در یک نظر ز گله چوپان درید و برد
سیلاب غم به کشور ما ره گشوده است
با صد جفا خزانه ی ما را قپید و برد
هرخانه اییکه برسر راه دیده بی درنگ
آن خانه را شکسته به تاراج کشید وبرد
طوفان نوبهاری که آمد پر از غم است
چون زهرغم بکام غریبان چکید و برد
آری بشیر ! حکایت ما رنجِ دیگریست
سیلاب برسم داعش وطالب رسید وبرد
پنجم اپریل ۲۰۱۹
تاریخ نشر: یکشنبه ۲۳ ثور (اردیبهشت) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۱۲ می ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
به مادرم
مادرم مهر تو روشنگر شبهای من است
یاد تو خاطره ای این دل تنهای من است
مادرم مهر و وفا را به من آموخته ای
هر دعای تو مرا توشه ی فردای من است
مادرم تا به سحر بر سر گهواره ای من
خودنخفتی که چنان آن شب یلدای من است
مادرم حرف نخست دهنم نام تو بود
مادرم جای تو اندر دل شیدای من است
مادرم دست گرفتی و به راهم بردی
هر قدم گر بنهم یادی دل آرای من است
مادرم لحظه ای از چشم تو گر دور شدم
ناله کردی وپریشان که چه سودای من است
مادرم تا به تنم دردی نمایان گردد
آن دعاهای شبت داروی دردهای من است
مادرم دیدنِ رخسارِ تو بود عالم ِ من
ایکه تصویر تو آئینه ای رؤیای من است
مادرم صبر ترا دیدم و حیران گشتم
ایکه آن صبر وشکیبایی دل آسای من است
مادرم کیست که گوید بعد ازین جان منی؟
مادرم جای تو در عالم والای من است
مادرم رفتی و یکباره ملولم کردی
مادرم خاک رهت سرمه ی چشمهای من است
مادرم از غم و سودای تو دلتنگ شدم
رفتنت تا به ابد هم غم و سودای من است
مادرم لطف خدا شامل ارواح تو باد
مادرم شادی روح تو تمنای من است
مادرم راز و نیاز تا دم مرگ بنمودی
با خدای که بعا لم رب یکتای من است
مادرم آه و فغان دل « قیوم » بشنو
ایکه میگفتی بمن سینه ی تو جای من است
قیوم بشیرهروی
ملبورن – استرالیا